آثار موزه مجلس پس از مرمت آسیب‌های جدی دیده‌اند

به گزارش خبرنگار ایلنا، چندی پیش انتشار تصاویری از تابلوی «سردار اسعد بختیاری» یکی از مهم‌ترین تابلوهای کمال‌الملک که در موزه مجلس نگهداری می‌شود و صدمات وارده به اثر در هنگام مرمت آن؛ با واکنش هنرمندان روبرو شد. گرچه این اتفاق مربوط به امروز نیست و حدود 6 الی 7 سال پیش که این تابلو توسط گروهی به سرپرستی حسینعلی جعفریان مرمت شد؛ رخ داد اما نارضایتی‌هایی از مرمت تابلو تا امروز ادامه یافته است.

مدیر بخش مرمت کتابخانه مجلس، آن زمان درباره مرمت این اثر گفته بود: «در مرمت تابلوهای نقاشی تا حد امکان عمل آسترگیری (تقویت پشت اثر توسط یک لایه محافظ مثل پارچه) انجام نمی‌شود و متاسفانه به خصوص در مواردی که ابعاد تابلوها بزرگ است، پارچه‌ای که روی آن نقاشی کشیده شده توان قرارگیری دوباره روی کلاف خود را نداشته؛ بنابراین نیاز مبرمی به تقویت تکیه‌گاه نقاشی احساس می‌شود. مخصوصا وقتی بزرگی ابعاد موجب دل دادن تابلو (در این حالت تابلو صاف و قرص روی چارچوب سوار نیست) و عدم ایستایی مناسب می‌شود.»

او با اظهار خشنودی از پایان یافتن مرمت این اثر، ضمن اشاره به «نگرانی‌ها و استرس‌های ناشی از انجام با کیفیت مرمت این اثر نفیس» از عملکرد تیم مرمت اعلام رضایت کرده بود.

اما امروز؛ پس از گذشت چند سال؛ پخش تصاویری از قبل و بعد از مرمت این تابلو و دیگر آثار کمال‌الملک که در مرکز اسناد و موزه مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود؛ بازهم موجی از نارضایتی‌ها را در جامعه هنری کشور به همراه داشته است. پس از پیگیری‌های فراوان؛ کمیته ارزیابی و کارشناسی آثار هنری انجمن هنرمندان نقاش ایران چهارشنبه (27 مرداد) از این موزه بازدید کرد.

منیژه صحی (سخنگو و رییس کمیته ارزیابی و کارشناسی آثار هنری انجمن هنرمندان نقاش) درباره این بازدید که توسط تعدادی از اعضای این انجمن از کتابخانه و موزه مجلس شورای اسلامی با هدف بررسی کیفیت مرمت تابلوی سردار اسعدبختیاری اثر فاخر کمال‌الملک انجام شد؛ به خبرنگار ایلنا گفت: پس از اطلاع از آسیب‌های وارده به تابلوی فاخر سردار اسعد بختیاری در حین مرمت؛ نامه‌ای به موزه، کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی ارسال کردیم و خواستار بازدید از این موزه شدیم.

او ادامه داد: روز چهارشنبه مورخ 27 مردادماه به همراه گروهی متشکل از سه نفر از اعضای شورای کمیته ارزشیابی انجمن شامل؛ منیژه صحی، شهناز زهتاب، امیرهوشنگ ادویی؛ نعمت‌الله کیکاووسی(کارشناس هنری آثار کلاسیک)، مرتضی شکوهی( مدیرکل امور مجلس، معاونت حقوقی مجلس و استان‌های سازمان میراث فرهنگی)، اسدالله درویش امیری (معاون سازمان میراث فرهنگی) و مهران صادقی برای بازدید از این موزه به مرکز اسناد رفتیم.

سخنگوی انجمن هنرمندان نقاش با بیان اینکه متاسفانه تابلوی سردار اسعد بختیاری آسیب جدی دیده، گفت: با بررسی‌های انجام شده و بازبینی تابلو مشخص شد، این اثر چندین بار مرمت شده و در مرمت آخر که با نظارت حسین‌علی جعفریان و اجرای محسن قانونی در نیمه دوم سال ١٣٩١ انجام شده، سه لایه ورنی آن برداشته شده و لایه‌های چین خورده کشیده شده و باعث پارگی اثر شده، در کنار سر و شانه سردار اسعد در حین مرمت نیز رنگ در چند قسمت ناشیانه گذاشته شده و همچنین فرش زیر پای سردار اسعد تغییر رنگ داده؛ مات و کدر شده و در بعضی قسمت‌ها نیز مخدوش شده است.

او با بیان اینکه ما از مسئولان موزه خواستیم درباره مرمت اثر توضیحاتی ارائه دهند، گفت: آقای جعفریان که در آن زمان مسئول نظارت مرمت آثار بودند در این باره گفت؛ به دلیل اینکه اثر چین‌خورده بوده و تابلو به اصطلاح خودش را وِل کرده بوده، مجبور شدیم سه لایه ورنی از روی اثر برداریم و آن را مجدد روی چارچوب کشیدیم.

صحی درباره وضعیت دیگر آثاری که در کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شوند، تصریح کرد: ضمن بازدید از دیگر آثار موزه مشخص شد تعدادی از تابلوهای دیگر نیز مرمت شده و بعضی از آثار خسارت برداشته‌اند، از جمله "پایین آوردن جسد مسیح از صلیب" (١٦٠٤ اثر کاراوادجو که در اطلاعات اثر نوشته شده خاکسپاری مسیح، بازنمایی توسط کمال الملک، رنگ روغن روی کرباس، تاریخ ١٢٧٧ه.ش. ١٣١٦ ه.ق. و ابعاد ٢١٠x١٣٠ سانتی متر) که در چند بخش مرمت شده اما درنهایت کرباس کار شده در اثر به اندازه یک انگشت سوراخ شده و در چند بخش چین افتاده است.

رئیس کمیته ارزیابی و کارشناسی آثار هنری انجمن هنرمندان نقاش ادامه داد: حدود 15 تابلو در این مرکز مرمت شده‌اند که پس از مرمت؛ آسیب دیده‌اند و برای اینکه آسیب‌دیدگی آثار دقیقا مشخص شود باید  آثار تک به تک از روی دیوار پایین آمده و از نزدیک و با نور لازم و ابزار مخصوص کاملا بررسی شوند تا میزان خسارات وارده تعیین شود.

صحی با بیان اینکه کارگاه مرمت آثار نقاشی این مرکز بسیار کوچک و نامناسب بود، خاطرنشان کرد: برای جلوگیری از آسیب‌های بعدی و با نظر کارشناس هنری مبنی بر اینکه این آثار بسیار ارزشمند است و میراث هنر ایران، مرمت آثار می‌بایست از هم‌اکنون متوقف شود تا آثار بیش از این صدمه نبینند و در جلساتی دیگر عکس‌های آثار قبل از مرمت مجددا بازبینی شده و خسارات وارد شده به آثار توسط چند مرمت‌کار متخصص و حرفه‌ای و باتجربه بطور دقیق بررسی شده و راهکارهای اصولی، علمی و عملی آن ارزیابی شود.

او در پایان گفت: کمیته ارزیابی و کارشناسی آثار در پایان این بازدید؛ آمادگی خود را جهت همکاری و برطرف کردن مشکلات آثار به ریاست موزه مجلس اعلام نمود.

به گفته کارشناسان؛ قیمت تابلوی سردار اسعد بختیاری اثر استاد کمال الملک، دارای تکنیک رنگ روغن روی کرباس، اندازه ۱۸١x۱۳۱ سانتی‌متر است که در تاریخ ۱۳۲۸ ه.ق ۱۲۸۹ ه.ش،١٩١٠ م خلق شده‌است؛ بیش از ده میلیارد برآورد شده و این مرمت نادرست؛ قیمت آن را تا یک صدم بهای اصلی اثر پایین آورده است.