به کما رفتن بهره هوشی افراد محروم در پی نابرابری‌های آموزشی/ نمره‌دهی در مدارس غیردولتی راحت‌تر است
یک استاد دانشگاه و پژوهشگر مسائل اجتماعی گفت: معمولا در مدارس غیردولتی برای اینکه شهریه بگیرند، براساس پژوهش‌های ما نمره‌ها و معدل‌ها بالاست که این موضوع ممکن است؛ وجاهت کاذب برای دانش‌آموزان ایجاد کند، اما این نمره نشان‌دهنده توان فهم، دانش، بینش و مهارت فرد نیست.
اصغر مهاجری در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، با بیان این مطلب که توزیع نابرابر ثروت، توزیع فقر را با تراکنش خاصی مواجه کرده است، اظهار داشت: این شرایط موجب شده که ما در حوزه های مختلف آموزشی، فرهنگی و اقتصادی نابرابری‌های متعدد و متنوعی را تجربه کنیم.
این کارشناس آموزشی ادامه داد: یکی از این حوزه‌ها و نابرابری‌ها حوزه آموزش است و در مجموع قلمرو نابرابری‌های اجتماعی و شکاف‌ها بسیار وسیع است، گفت: نابرابری بین شهر و روستاها، بین گروه‌های اجتماعی موجب ایجاد یک ناهمگونی در نظام آموزشی شده‌است و باعث شده بعضی از امکانات و بسترهای شایسته‌تری نسبت به برخی دیگر برخوردار باشند.
مهاجری اضافه کرد: البته یک فرهنگ دیگری به این نابرابری اجتماعی و شکاف طبقاتی کمک می‌کند و آن این است که حوزه ثروت و پول بسیاری از حوزه‌های دیگر را تعیین‌تکلیف می‌کند؛ یعنی خرده فرهنگی در جامعه ایرانی ایجاد شده که می‌توان با پول همه چیز را خرید. بطوریکه ممکن است؛ بعضی از مدارس غیردولتی کیفیت بالایی نداشته باشند، اما به صرف دریافت پول نمره‌های خوبی بدهند.
وی با اشاره به اینکه این دو عامل اجتماعی که در بالا ذکر شد به اضافه متغیرهای دیگر، باعث شده که دچار شکاف نظام آموزشی در ایران شویم، خاطرنشان کرد: البته دولت هم در این میان بدش نمی‌آید که بعضی خانواده‌ها که توانایی مالی خوبی دارند، برای آموزش دانش آموزانشان پول بپردازند اما به کدام بها؟ به بهای اینکه موجب توزیع نابرابر آموزشی شود؟
این کارشناس آموزشی به تشریح پیامدهای منفی این نابرابری آموزشی اشاره کرد و گفت: این نابرابری دودش به چشم همه افراد جامعه می‌رود و صدای برخی‌ها هم درآمده که در آینده صدای بیشتری نیز در خواهد آمد و به نوعی اعتراضات شدت خواهد یافت. فرسایش سرمایه اجتماعی، تقویت سرمایه اجتماعی عمودی به جای سرمایه اجتماعی افقی، ایجاد فاصله‌های طبقاتی و نگرش‌های منفی طبقات به همدیگر، به کما رفتن بهره هوشی و استعداهای بالقوه که متعلق به گروه‌های محروم جامعه است و خالی شدن شرایط شایسته‌ای که افراد به دلیل عدم توزیع عادلانه به آن دست پیدا کنند، از پیامدهای این نابرابری محسوب می‌شود.
مهاجری عنوان کرد: گاهی اوقات شغل‌های طبقه متوسط جامعه مثل پست‌های مدیریتی، بهداشتی و تکنیسین آموزشی را کسانی تصاحب خواهند کرد که با وجود ظرفیت‌های آموزشی ضعیف، پول به آنها کمک کرده است. ایجاد افسردگی‌های اجتماعی، شرایط نامطلوب و انزوای اجتماعی از جمله پیامدهای این نوع سرمایه گذاری‌ها، این نوع شهریه دادن‌ها و این نوع شکاف‌ها است.
این کارشناس آموزشی بیان کرد: مساله مهمی که باید خیلی دقت کرد؛ این است که زمانیکه اقدامات مداخله‌ای را انجام می‌دهیم، حواسمان نیست که این اقدامات مداخله‌ای که دولت به عنوان مسکنی کوتاه مدت آن را به کار می‌گیرد، پیامدهای انباشتی دارند و این پیامدها به نهادهای دیگر جامعه از جمله نهادهای فرهنگی، اقتصادی، سیاسی منتقل می‌شود. در این هنگام چاره‌سازی کار سختی است.
وی ادامه داد: زمانی کشورها در حوزه آموزش به مشکل برمی‌خورند که قادر نباشد، برای نظام آموزشی صاحب یک استراتژی و برنامه‌ریزی دقیق و بلندمدت باشند و نتوانند مساله آموزشی را به عنوان مساله اول و کلیدی حل کنند. نظام آموزشی کشور بیش از دو دهه است که مشکلات جدی را تجربه کرده است که این مشکلات امروز در پرسش اصحاب رسانه متبلور است و نتایج منفی شامل حال افراد جامعه شده و در آینده هم زیاد خواهد شد.
مهاجری همچنین درباره کیفیت آموزش در مدارس غیردولتی توضیح داد و گفت: نظام‌های آموزشی که مبتنی بر شهریه مداری هستند به لحاظ کیفیت آموزشی خیلی خدمات مناسبی نمی‌دهند و فاصله بین آنها و در واقع واریانس آنها زیاد نیست. فاصله میان این مدارس در ۳ بخش وجود دارد. نخست؛ وجاهت اجتماعی مدارسی است که شهریه می‌گیرند و حرمت‌داری دانش‌آموزان توسط کادر این مدارس و حفظ شان اجتماعی دانش‌آموز که بسیار حائز اهمیت است که در این مدارس به خوبی اجرا می‌شود. این شرایط به لحاظ تربیتی بر روی دانش‌آموزان بسیار تاثیرگذار است.
وی افزود: معمولا مدارس شهریه محور برای اینکه شهریه بگیرند، براساس پژوهش‌های ما نمره‌ها و معدل‌ها بالاست که ممکن است وجاهت کاذب برای دانش آموزان ایجاد کند، ولی این نمره نشان دهنده توان فهم و دانش و بینش و مهارت فرد نیست.
این کارشناس آموزشی عنوان کرد: سومین تفاوت که خطرناک است این است که مدارسِ شهریه محور، متناسب با شهریه‌هایشان شرایط تقویت حافظه محوری، تست زنی و کنکور قبول شدن را بیشتر دارند. این شرایط موجب می شود که در ادامه تحصیلات دانشگاهی، مدارسِ شهریه محور به طور میانگین موفق‌تر عمل کنند، اما در عمل و به لحاظ کیفیت آموزشی که انسان را جامعه‌پذیر می‌کند، تفاوت زیاد نیست و عزیزان ما در کادر آموزشی شهریه محور، خیلی ظرفیت و توانمندی آموزشی ندارند یا به کار نمی‌بندند.