مروری کوتاه بر برخی آثار آیت‌الله جوادی آملی با موضوع مبعث پیامبر(ص)

به گزارش ایلنا، گزیده‌ای از آثار ارزشمند آیت الله جوادی آملی در موضوع مبعث پیامبر اعظم (صلوات الله علیه و آله و سلم) به شرح زیر است:

حضرت امیرمؤمنان (علیه السلام) اوضاع جهان عصر بعثت را به گونه‌ای تشریح می‌کنند که همان شرح، اکنون نیز جاری است: بعث اللّه سبحانه محمداً رسول اللّه (صلی الله علیه وآله). . . و أهل الأرض ملل متفرقة و أهواء منتشرة و طرائق متشتتة بین مشبّهٍ للّه بخلقه أو ملحدٍ فی اسمه أو مشیرٍ إلی غیره (۱)؛ یعنی زمانی رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) بار رسالت را بر دوش کشید که مردم آن روزگار، دارای نحله‌های گوناگونی بودند؛ بعضی ملحد، برخی مشرک و عده‌ای نیز مشبّه بودند و رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه وآله) توانست آن‌ها را به توحید ناب رهبری کند.

آن حضرت در ادامه فرمود: فهداهم اللّه به من الضلالة و أنقذهم به من الجهالة؛ پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) بعد از دعوت به توحید، دو کار مربوط به علم و عمل را به انجام رساند: از سویی آن‌ها را هدایت علمی کرد تا از گمراهی نجات یابند و از سوی دیگر، رهبری عملی امّت را برعهده گرفت تا از جهالت رهایی یابند.

منظور از جهالت در سخن امیر مؤمنان (علیه السلام) جهالت در مقابل علم نیست، بلکه جهالت در مقابل عقل است؛ چون انسان یا عاقل است یا جاهل و در هر صورت فرقی نمی‌کند که درس خوانده یا درس نخوانده باشد. درس خواندن، فقط پل و مقدمه‌ای است که انسان عاقل شود و چه بسا درس خوانده‌ای که هیچ گاه در آموزه‌های خود تعقّل و در مدّت عمرش از این پل عبور نکند.

سرّ اینکه مرحوم کلینی ابتدا «کتاب العقل و الجهل» را نوشت و سپس کتاب «العلم» را نگاشت، همین تقابل عقل و جهل است. در آغاز سوره «جمعه» آمده است: «هُوَ الَّذی بَعَثَ فِی الاُمّیّینَ رَسولاً مِنهُم یَتلوا عَلَیهِم ءایتِهِ ویُزَکّیهِم ویُعَلِّمُهُمُ الکِتبَ والحِکمَةَ واِن کانوا مِن قَبلُ لَفی ضَللٍ مُبین» ۲؛ یعنی خدای سبحان رسول گرامی را مبعوث کرد، در حالی که مردم در ضلال مبین بودند و او آن‌ها را با تعلیم کتاب و حکمت هدایت کرد. این آیه ناظر به همان دو بخش علم و عمل است که حضرت علی (علیه السلام) بدان اشاره کرده است؛ نیز دو بخش یاد شده در زیارت اربعین سالار شهیدان «صلوات اللّه علیه» مورد تأکید قرار گرفته است؛ بذل مهجته فیه لیستنقذ عبادک من الجهالة و حیرة الضلالة؛ یعنی امام حسین (علیه السلام) خون جگر خود را داد که مردم را هم عالِم کند، هم عاقل.

. نهج البلاغه، خطبه ۱.۱)

۲) سوره جمعه آیه ۲

از کتاب: آفاق اندیشه شماره صفحه: ۲۹۴

ایشان در اثری دیگری می‌نویسد: 

کتاب: ادب فنای مقربان جلد ۲ شماره صفحه: ۱۲۱

اشاره به حدیث مشهور نبوی باشد که با استناد به دعای ابراهیم (علیه السلام) فرمود: «أنا دعوة أبی إبراهیم» [3] مفسران گفته‌اند: بعثت رسول اکرم (صلّی الله علیه وآله وسلّم) اجابت دعای حضرت ابراهیم (علیه السلام) بود که هنگام تجدید بنای کعبه، همراه با حضرت اسماعیل (علیه السلام) به خدای سبحان عرض کرد: «ربّنا و ابعث فیهم رسولاً منهم یتلوا علیهم ءَایاتک و...

پاورقی: __________

[1] – گویند: همسر فقیه فلاسفه و فیلسوف فقها، ملاّ محسن فیض کاشانی به پدر خود، حکیم بزرگ الهی، مرحوم ملاصدرا گفت: چرا بر شوهر من لقب «فیض» نهادی و شوهر خواهرم را به صیغه مبالغه فیّاض ملقّب کردی؟ حکیم در جواب دختر خود گفت: از باب زیدٌ عدلٌ است که اگر فیض نباشد، فیّاضی نخواهد بود (مقدّمه دیوان فیض، ص۶).

[3] – روضة المتّقین، ج۱۲، ص۲۳۰.

یعلمهم الکتاب و الحکمة و یزکیهم إنّک أنت العزیز الحکیم » [1]؛ زیرا همه پیامبران بعد از ابراهیم (علیه السلام) که انبیای بنی اسرائیل هستند، از نسل اسحاق (علیه السلام) هستند و رسول اکرم (صلّی الله علیه وآله وسلّم) تنها پیغمبری است که از نسل حضرت اسماعیل (علیه السلام) است. از این رو خود آن حضرت فرمود: «کنتُ نبیّاً و آدم بین الماء و الطین و أنا دعوة أبی إبراهیم و بشری عیسی و رؤیا أُمّی» [2]. ائمّه (علیهم السلام) نیز که فرزندان رسول اکرم (صلّی الله علیه وآله وسلّم) و ادامه دهندگان راه آن حضرت هستند، در حقیقت، دنباله آن دعوت حسنای حضرت ابراهیم (علیه السلام) شمرده می‌شوند.

پاورقی: __________

[1] – سوره بقره، آیه ۱۲۹.

[2] – تفسیر منهج الصادقین، ج۱، ص۳۸۴؛ تفسیر القمی، ج۱، ص۶۲؛ تفسیر الصافی، ج۱، ص۱۷۳.

ازکتاب: ادب فنای مقربان جلد ۲ صفحه ۱۲۲

با تشکر از حجت الاسلام سعیدی از دفتر آیت الله جوادی آملی در تهران