قرار بود صداهای ممنوعه شنیده شود

چهارمین روز جشنواره شعر فجر با شعرخوانی برخی شاعران طیف­‌های مختلف ازجمله شاعران زن و چهار شاعر کرد به پایان رسید.

به گزارش ایلنا؛ در بخش اول ابتدا رزا جمالی شعر خواند. مهرنوش قربانعلی(مجری مراسم) وی را شاعری که در دهه هفتاد جریانی تازه را به شعر سپید افزود، توصیف کرد. سپس شیوا ارسطویی شاعر مترجم و نویسنده پشت تریبون قرار رفت و گفت: زمان اشغال خرمشهر در این شهر بودم، با تولد دوباره خرمشهر و آزادسازی این شهر، فرزند من هم به دنیا آمد. او شعری را که برای همین مناسبت سروده بود، قرائت کرد.

صدای دیگری که در سالن شنیده شد، صدای فهیمه غنی نژاد بود. این شاعر آشنایی با گونه‌­های شعر و شنیدن صدهای متفاوت و بالا بردن آستانه تحمل را دو امتیاز جشنواره شعر فجر امسال برشمرد و گفت: بعد از هفت دوره جشنواره شعر، جای کوچکی هم به شعر اختصاص داده شد، البته فاصله زیادی با جایگاه مطلوب وجود دارد اما اتفاق بزرگی بود که این جای کوچک وسعت یافت تا شاعران مختلف به جشنواره چند صدایی راه یافته اند.

ریرا عباسی، دبیر نخستین جشنواره شعر صلح، نیز شعرهایی با مضمون صلح برای شرکت کنندگان در مراسم خواند. وی در این مراسم با بیان اینکه خوشحالم در جمعی متفاوت شعر می­‌خوانم، تصریح کرد: به عقیده من باید از این خطوط قرمز چپ و راست عبور کرد و تنها هنر را مد نظر قرار داد. تنها کسی که درد واقعی متولیان جشنواره شعر را خوب درک کرده، آقای کاکائی است و من از اینکه یک همدرد به جمع خودمان اضافه شده، خوشحال هستم.

وی با بیان اینکه باید آستانه تحمل خودمان را بالا ببریم، گفت: کتابی داشتم که بی­‌جهت بر سر نام آن مجادله می‌کردم اما بعدها توانستم با بحثو گفتگو کتابم را با عنوان دیگری منتشر کنم.

ری­را عباسی با اشاره به دشواری­‌های فراوان بر سر جشنواره شعر صلح در آغاز راه، یادآور شد: امروز اگر این جشنواره گامی رو به جلو برداشته­‌است، به خاطر منشور شعر صلح است و من امروز خوشحالم که شعر صلح توانست با صدای این جشنواره بیست کشور جهان را با شعر فارسی آشنا کنم.

ری­را عباسی اظهار داشت: شعر صلح عمر زیادی دارد و حال که جشنواره شعر فجر هشتمین دوره خود را سپری می‌کند، من دوست دارم ادامه داشته باشد و از مسئولان می­‌خواهم این دیوار بی‌اعتمادی را بردارند و چند صدایی تنها در روزهای پایانی نباشد، بلکه این جشنواره آغازی برای چندصدایی باشد و برای این چند صدایی زحمت بکشیم تا ماندگار شود. این شاعر در ادامه شعری با مضمون صلح خواند.

فاطمه راکعی، شاعر و عضو شورای سیاست­گذاری جشنواره پس از ری­را عباسی پشت تریبون قرار گرفت و با بیان اینکه امروز چون فضای جدیدی در شعر ایجاد شده، به همین دلیل_{می­‌خواهم}با شعرم با مردم حرف بزنم دو شعر از مجموعه شعر «سنجاقک­‌ها» و «ناخنکی» قرائت کرد.

پس از شعر­خوانی شاعران زن، موسی بیدج، شاعر و مترجم کشور برای معرفی شاعر میهمان رفعت سلام، شاعر مصری دعوت شد. وی در این مراسم ابزار امیدواری کرد تا روزی برسد که شعر ایران در جهان جایگاه بلندی داشته باشد.

وی افزود: من سه دهه این چند صدایی را با ترجمه آثار ۱۵۰ شاعر ایرانی رعایت_{کرده‌ا­­م}و هیچ گاه فکر نکرده­ که این شاعران با من دوست هستند. چراکه فقط شعرهای آنها برایم مهم بود.

حسن ختام بخش اول این مراسم، اجرای موسیقی توسط گروه موسیقی «حنَانه» به سرپرستی کامران همت­پور بود. این گروه دو قطعه فولکلر کرمانشاه و کردستان اجرا و با تشویق گرم حضار سالن را ترک کرد.

بخش دوم این مراسم با اجرای شاهرخ تندرو صالح، شاعر و روزنامه­‌نگار شروع شد. وی با اشاره به شعار چندصدایی جشنواره گفت: به گواه صداقت دست اندرکاران جشنواره چون صالحی، معاون محترم وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و کاکایی بنا بود، چند صدایی در این جشنواره محقق شود، شکر خدا قدری این اتفاق افتاد اما آن بخش که قرار بود با گشاده­دستی و وسعت روح و نظر دوستان اتفاق بیافتد، کاملا محقق نشد.

در ادامه این مراسم جلیل صفربیگی، شاعر ایلامی و محمد حسین جعفریان شعرخوانی کردند. شاهرخ تندروصالح درباره جایگاه جعفریان در شعر اجتماعی معاصر گفت: یکی از جریان­‌هایی که به روشنی جایش را در شعر مدرن امروز ایران باز کرده است، جریان شعر اجتماعی است که اعتراض شاخصه آن است. این جریان با نگاه­‌های انسانی و مضمون یاب در اشعار، یادگار تجربه سالیان سال است، یکی از چهره­‌های شاخص این جریان، محمد حسین جعفریان است.

جعفریان با ذکر خاطراتی از جنگ تحمیلی یادآور شد: در جبهه­‌های جنگ به کسانی که دست و پایشان قطع می­‌شد می­‌گفتند «کلمن». من نیز شعر عاشقانه‌­های یک کلمن را به جانبازان کلینیک درد در بیمارستان خاتم الانبیا تقدیم می­‌کنم که روزی در آنجا بستری شده بودم.

بهروز یاسمی، شاعر ایلامی نیز در این مراسم گفت: من در گفتگوهای مختلف با رسانه­‌ها همواره تاکید می­‌کردم که باید سایه دولت از سر جشنواره­‌ها کمتر شود اما با مشاهده تلاش­‌های طاقت فرسا، هزینه­‌هایی که برای برگزاری جشنواره شعر فجر شد، یقین حاصل کردم که بخش خصوصی توان هدایت چنین جشنواره­ای را ندارد.

وی با بیان اینکه همیشه شاعران وابسته به حکومت بودند، تصریح کرد: در دوره سامانیان و غزنویان نیز ابوالفضل بیهقی را مجبور کردند که کتابهایش را به محمود غزنوی تقدیم کند تا کتابش ثبت شود. از این رو در این کتاب با عبارت­‌های عجیب و غریب درباره محمود و مسعود غزنوی می­بینیم، اما اکنون که این کتاب را می­‌خوانیم علیرغم عبارت­های عجیب درباره مسعود غزنوی، می‌توانیم تشخیص دهیم که وی چطور انسانی بوده است.

این شاعر افزود: دولت­ها می­‌توانند بدون دخالت از فرهنگ حمایت کنند، چراکه بخش خصوصی قادر نیست بدون حمایت بدون دخالت دولت چنین جشنواره­‌هایی را برگزار کند. هشتمین دوره جشنواره شعر فجر درگیری­ه‌ای زیادی به همراه داشت چون این جشنواره هم به لحاظ دعوت از چهره­‌های متفاوت و هم به لحاظ توجه به عرصه­‌های گوناگون متفاوت بود.

یاسمی با اشاره به شعار جشنواره اظهار کرد: عجیب اینجاست که شعار جشنواره چندصدایی است اما اینجا به صداهای مختلف که گوش دادم دیدم همه صداها یکی بودند. چون که چندصدایی بین شاعران در تک صدایی است.

پس از شعرخوانی یاسمی، محمد سعید رجبی، ‌ شاعر کرد بوکانی پشت تریبون دعوت شد. او با اشاره به سخنان یاسمی درباره ارتباط شاعران با حکومت، گفت: از فردوسی تا به امروز شاعران به کمک حکومت وابستگی داشتند اما یک سوال اینجا وجود دارد و آن اینکه آیا ما شاعران آنگونه که نظامی می­‌گفت «پیش وپسی بست صف انبیا / پس شعرا آمد وپیش انبیا» نوین بودن خود را به اثبات کرده­‌ایم؟ آیا توانسته­‌ایم بار سنگینی را که خدا به دوش ما گذاشته است، به جا بیاوریم.

وی افزود: ای کاش این جرات را داشتیم که در لاک خود نباشیم و به حرف دیگران گوش کنیم، آیا تاکنون به شعر شاعران عرب و شاعرانی که به مذهب، ملیت و پرچم آنان علاقه نداریم، گوش داده­‌ایم.

رجبی با بیان اینکه به نمایندگی از شاعران کردزبان در این جشنواره شرکت کرده است، گفت: افتخار من این است که در دانشگاه تبریز فارسی خواندم و معتقدم اگر کسی زبان فارسی را خوب نشناسد نمی­‌تواند به زبان مادری­اش آشنا باشد. زیرا فارسی روزگاری از سرحدات هندوستان تا غرب آسیا گسترش داشته است.

این شاعر کردستانی خاطرنشان کرد: امروز این زبان متعلق به همه ایرانی­هاست اما نمی­‌توانم به جزایری که در اطراف این زبان است، بی­‌توجه باشیم. زبان کردی تنها ۱۰ درصد با زبان فارسی تفاوت دارد، بیایید این فاصله را کم کنیم. وی سپس یک غزلی به زبان کردی برای سعدی و یک غزل دیگر برای حافظ خواند.

گروس عبدالملکیان، جوان­ترین شاعر این سالن نیز شعرخوانی کرد. شاهرخ تندرو صالح قبل او را اینگونه توصیف کرد: «دل و دانش پیر دارد و سخنگوی اصلی شعر جوان است.»

پس از وی تینا کاکایی، دختر عبدالجبار کاکایی شعرخوانی کرد و با استقبال حضار روبرو شد. پدرش پس از پایان شعرخوانی دخترش گفت: او این شعر را فی‌البداهه در جشنواره سروده است.

× عراقی­‌ها با ایرانی­‌ها برداران دوقلوی یوسف هستند

در چهارمین روز این جشنواره جمعی از شاعران ایرانی و دو شاعر عرب زبان، علی شلاه، شاعر عراقی و رفعت سلام، شاعر مصری در سالن استاد جلیل شهناز خانه هنرمندان نیز شعرخوانی کردند.

موسی بیدج، شاعر و مترجم زبان و ادبیات عرب پیش از شعرخوانی شلاه با بیان اینکه ما همواره معتقد بوده و هستیم که جنگ ایران و عراق، جنگ حکومت بعثی صدام با ملت ایران بود، گفت: شاهد این مدعا شعرهای علی شلاه است. این شاعر در سال ۱۹۶۵ در بابل(صد کیلومتری بغداد) متولد شده است، ایشان دکتری ادبیات را در کشور سوییس گذرانده است و شاعر، مترجم و دبیر جشنواره شعر متنبی است که شاعران کشورهای عرب و اروپا در آن شرکت می­کنند. وی همچنین دبیر جشنواره بین اللملی بابل است که چند دوره آن تاکنون برگزار شده و سال گذشته من، علیرضا قزوه و عبدالملکیان در آن شرکت کردیم.

وی افزود: شلاه نماینده پارلمان اروپا بود که به خاطر دغدغه‌­های فرهنگی و پرداختن به این حوزه، از دنیای سیاست خداحافظی کرد.

شلاه، پس از آنکه پشت تریبون رفت، با اشاره به سخنرانی­ صبح دیروزش در جمع دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی، گفت: صبح نیز در جمع دانشجویان گفتم و اینجا نیز تکرار می­‌کنم که مثل ما عراقی­‌ها با عرب­‌ها مثل برداران یوسف است، اما مثل ما با مردم ایران، مثل برداران توامان و دوقلوی یوسف است. ما و ایرانی­ها یک ملت هستیم با دو زبان، اما ادبیات، فرهنگ و هویت‌مان یکی است.

وی افزود: در این مراسم شعری با عنوان «طاغوت» می­‌خوانم که ده سال قبل از سقوط صدام سرودم. این شعر یک پیش­گویی بود درباره فرجام او. در آن سال­ها برخی پیش بینی می‌­کردند که صدام عاقبت خودکشی می­‌کند. اما من گفتم نه. او را دستگیر و پس از محاکمه به سزای اعمالش می­‌رسد. این شعر نیز صحنه­‌های آخر زندگی طاغوت را توصیف می­‌کند.

× حاشیه­‌سازان را به حاشیه برانیم

عبدالجبار کاکایی، دبیر علمی جشنواره شعر فجر در چهارمین روز جشنواره گفت: باید از سپاسگذار پنجره­‌هایی باشم که رنگین کمانی از عطر شعر را در اردیبهشت منتشر کردند، روزی که اراده بر این قرار گرفت که تریبون رسمی را در اختیار صداهای کسانی قرار دهیم که در گذشته امکان شنیدن صداهای آنها وجود نداشت، دشواری‌­ها فراوان بود اما امکان این تجربه و مدارا ایجاد شد.

وی افزود: امسال نسل بالنده شعر انقلاب این ظرفیت را در خودش دید تا میزبان همه صداهای شعر نیم قرن اخیر فارسی باشد. برای همین منظور کمیته‌­ای علمی شکل برای برگزاری و هدایت جشنواره شکل گرفت که در رسانه­‌ها به عنوان اتاق فکر جشنواره مشهور شد. این اتاق فکر قرار بود مکانیزمی برای شنیده شدن صداهای ممنوعه و صداهای کمتر شنیده شده فراهم کند که بستر این حرکت یک بستر علمی بود. صدای ما از آغاز این بود که در این دوره شعر به ماهو شعر بررسی شود اما به مرور دریافتیم که جشنواره شعر فجر مکانیزم بنیادی­‌تری می­‌طلبد.

کاکایی تصریح کرد: در همین جا از نخبگان، اندیشمندان و شاعرانی که به شعر امروز می­‌اندیشند، سپاسگذاری می­‌کنم. برای مراکز و رسانه­‌هایی که کارشان حاشیه­‌سازی برای جشنواره و حوزه فرهنگی متاسفم و از نهادها و تریبون­‌های رسمی که قصدشان چندصدایی است، دعوت می­‌کنم تا رسانه­‌های حاشیه­‌ساز را به حاشیه برانند.

این شاعر با بیان اینکه امیدوار بودیم که با توجه به فضای بوجود آمده جشنواره شعر در آرامش برگزار شود، اما برخی با حاشیه­‌سازی مشکلاتی را برای ما درست کردند، تصریح کرد: خوشبختانه دوستانی که رفیقانه و با اخلاص کنار ما بودند، کمک کردند تا علیرغم پارازیت حاشیه‌­ای قوی، صدای همدلی ما به هم برسد. صداهایی که اگر چه کم بود اما در اولین دوره چند صدایی شعر فجر، به همین میزان قابل قبول بود.

وی در ادامه ابراز امیدواری کرد در دوره‌های آتی مکانیزمی فراهم شود تا خود اهالی فرهنگ و شعر، مدیریت و هدایت جشنواره را به عهده بگیرند.

کاکایی همچنین با اشاره به دعوت جشنواره از ۱۳ شاعر از سراسر جهان برای حضور در این رویداد فرهنگی خاطرنشان کرد: این شاعران نیز قلبا همه علاقمند بودند به ایران بیایند و آمادگی خود را نیز اعلام کرده بود اما متاسفانه حاشیه­‌سازی­‌ها موجب شد که این امر صورت نگیرد.

پرونده هشتمین جشنواره شعر، امروز چهارشنبه(۳۱ اردیبهشت) با اهدای جوایز برگزیدگان در تالار وحدت برگزار می­‌شود.