قدرت گرفتن تکنوکرات‌های سعودی / نوید بهار در روابط تهران - ریاض

با مرگ عبدالله، نشستن سلمان بر تخت پادشاهی عربستان و عزل و نصب‌های اولیه شاه جدید تغییرات در ترکیب قدرت آغاز شد.
تغییراتی که به طور حتم در آینده سیاسی منطقه وجهان تاثیرگذار خواهد بود اما مهمترین وجه این تغییرات برای ایرانیان نحوه نگاه قدرتمندان جدید و نوع تفکرات آنها در مسائل منطقه است.

مطابق گزارش های مختلف از سوی برخی رسانه‌های جهان، وضعیت سلامت ملک سلمان پادشاه جدید عربستان در حالت خوبی قرار ندارد و مهمترین مشکل وی بیماری قلبی او می باشد که تاکنون مجبور شده است دو بار عمل قلب باز در آمریکا انجام دهد.

خاطرات افراد مختلف از دیدار با وی نیز حکایت از عدم تمرکز وی در موضوعات دارد؛ به طور مثال، در سال گذشته هنگامی که هیئتی از مخالفان سوری با وی در ریاض دیدار کردند، یکی از همراهان معاذ الخطیب در تویتر خود نوشت: گویا ملک سلمان اختلال حواس دارد، به طوریکه وی یک موضوع را چندین بار بیان کرد.

با توجه به گفته‌ها و شنیدها، آنچه که سپردن اکثر پست های حساس دولتی توسط وی به محمد بن سلمان(پسرش) اعلام شده، این امرنشان دهنده تکیه زیاد وی به فرزندش است به طوریکه در حال حاضر محمد ۳۵ ساله دارای ۳ پست سیاسی حساس دولتی(وزیر دفاع، رئیس دیوان پادشاهی و مشاور ویژه پادشاه) است.

محمد بن سلمان بن عبدالعزیز

جوان ترین وزیر دفاع جهان ۳۵ سال سن دارد. مادر او از قبیله بن حثیلین است، این قبیله یکی از قبایل پرقدرت و دارای نفوذ در عربستان است و منطقه عجمان در اختیار این قبیله است.

وی در سال ۲۰۰۸ با ساره بنت مشهور بن عبدالعزیز ازدواج کرد و دارای ۱ پسر و ۲ دختر شد. وی فارغ التحصیل رشته حقوق از دانشگاه ابن سعود ریاض است و تا زمان انتخاب پدرش به ولیعهدی، تقریبا هیچ فعالیت سیاسی انجام نمی‌داد و مشغول کارهای بازرگانی بود؛ به طوریکه در گزارش مجله فوربس که یکی از معتبر ترین نشریات در زمینه اقتصادی است، به عنوان جوان‌ترین کار آفرین برتر انتخاب شد. وی دارای چندین مرکز خیریه است.

مهمترین شاخصه وی نداشتن افکار متعصبانه مذهبی است که چندین سال است در بین اکثر شاهزداگان سعودی رایج شده است.

هنگامی که ولید بن طلال، ثروتمندترین مسلمان جهان با همسرش در انگلیس بدون حجاب(کت و دامن و کلاه) مرسوم زنان سعودی حاضر شد، موجی از اعتراضات از سوی شاهزادگان سعودی علیه وی به راه افتاد.

اما محمد و پدرش تنها کسانی بودند که با اینکه در آن زمان در منصب سیاسی مهمی بر عهده نداشتند، از ابراز مخالفت با ولید حداقل به طور علنی خودداری کردند.

نکته مهم دیگر، اختلاف شدید وی با بندر بن سلطان و خالد التوجیری است. این اختلاف به حدی است که برکناری بندر بن سلطان از ریاست دستگاه امنیتی عربستان را ناشی از تحرکات سیاسی و لابی‌گری ملک سلمان و بالطبع شاهزاده محمد می دانستند.

این لابی‌گری به حدی قوی بود که دوست دیرینه و متحد همیشگی بندر یعنی خالد التوجیری که ریاست دیوان پادشاهی و حمایت متعب پسر عبدالله را هم داشت، نتوانست از سقوط بندر جلوگیری کنند؛ هرچند شکست‌های امنیتی بندر در سوریه، عراق و یمن نیز از دلایل دیگر این برکناری وی بود.

بعد از اعلام رسمی پادشاهی سلمان در حالیکه ملک فهد هنوز دفن نشده بود، یکی از احکام اولیه پادشاه جدید برکناری التوجیری از کلیه مناصب حکومتی بود و از آن زمان تاکنون التوجیری در انظار عمومی دیده نشده است.

به نظر می‌رسد فصل جدیدی در فعالیت‌های حکومتی عربستان آغاز و تفکرات تکنوکراتی جایگزین افکار سنتی و ایدئولوژی محور در سرزمین حجاز شده است.

تا به امروز شاهزادها، افراد تندرو و مخالف ایران از دستگاه پادشاهی دور شده اند و فردی روشن‌تر به لحاظ اجتماعی نسبت به جامعه بسته عربستان به روی کار آمده است.

هرچند نباید انتظار تغییرات گسترده را در مدت زمان کوتاهی داشت اما جابجایی‌های مناصب حکومتی این نوید را می‌دهد که شاید فصل خزان روابط تهران ریاض به سر رسیده باشد.