عباس پژمان:
ممیزی آه از نهادت برمی‌آورد
برای شخص من خیلی سخت است کتابی را با وسواس و دقت زیاد انتخاب و ترجمه کنم و آن وقت آن کتاب در مرحله‌ی گرفتن مجوز دچار ممیزی شود. به مترجمان جوان توصیه می‌کنم هیچ اثر ادبی را از زبان واسط ترجمه نکنند.
عباس پژمان ترجمه دو رمان «ماری» نوشته‌ی ولادیمیر ناباکوف و «والس خداحافظی» میلان کوندرا را به پایان برده و این دو کتاب به زودی روانه‌ی بازار کتاب می‌شوند.
پژمان در گفتگو با خبرنگار ایلنا اظهار داشت: نسخه‌های چاپ‌های جدید این دو کتاب در انبار ناشر است و ظرف چند روز آینده پخش خواهد شد.
وی افزود: «والس خداحافظی» میلان کوندرا برای اولین بار سال ۱۳۷۳ از چاپ درآمد و تا سال ۱۳۷۶ هم تجدید چاپ شد. اما این ترجمه از روی ترجمه‌ی فرانسوی آن کتاب صورت گرفته بود و من بعداً فهمیدم خود کوندرا طی ویرایشی تغییرات زیادی در آن اعمال کرده است. به همین دلیل و بنابه مسائلی که پیرامون ممیزی و مجوز هم وجود داشت؛ ترجمه‌ی قبلی را تجدیدچاپ نکردیم تا اینکه حدود سه سال پیش فرصتی دست داد و این اثر را مجدداً از روی ترجمه‌ی جدید فرانسه با ویرایش خود کوندرا ترجمه کردم. رمان «ماری» نوشته ی ولادیمیر ناباکوف هم برای چهارمین بار است که چاپ می‌شود.
پژمان درباره‌ی علت کم‌کارتر شدنش طی ۱۰ سال گذشته گفت: در ده سال گذشته وقت چندانی برای نوشتن و ترجمه نداشته‌ام، و این به خاطر بعضی مسائل شخصی و خانوادگی است که فرصت کار کردن را تا حدود زیادی از من گرفته است. اما شاید دلیل اصلی‌تر این است که برای شخص من خیلی سخت است کتابی را با وسواس و دقت زیاد انتخاب و ترجمه کنم و آن وقت آن کتاب در مرحله‌ی گرفتن مجوز دچار ممیزی شود و برخی کلمات و جمله‌هایی که من آنها را با بالا و پایین کردن فراوان انتخاب نوشته‌ام؛ مورد قبول واقع نشوند و مجبور شوم آنها را تغییر دهم یا حتی قسمت‌هایی را به کلی حذف کنم.
او در ادامه افزود: طی این مدتی که به کار ترجمه هم مشغول بوده‌ام؛ شاهکارهای جهانی مختلفی بوده که خیلی دوست داشتم آنها را ترجمه کنم اما به دلیل وسواس در انتخاب طوری‌که در مرحله‌ی مجوز به مشکل برنخورم؛ نتوانستم سراغ آنها بروم. به همین دلیل برای اشخاصی مثل من که هم به انتخاب اثر اهمیت زیادی می‌دهند و هم در امر ترجمه وسواس دارند؛ طبیعی است که کنار آمدن با تغییرات و حذفیات ممیزی سخت‌تر خواهد بود. مخصوصا که اثر هم متعلق به فرد دیگری است و تو واقعا حق نداری تن به هر نوع حذف یا تغییری در آن بدهی. البته در دولت جدید هنوز کتاب جدیدی برای گرفتن مجوز نداده‌ام اما دو مورد از کتاب‌هایم که در دوره‌ی گذشته به ارشاد رفته بود؛ در دوره‌ی فعلی با ممیزی‌های اندکی به مرحله‌ی چاپ رسیدند.
این نویسنده و مترجم با اشاره به برنامه‌اش برای ترجمه‌ی مجدد چند اثری که آنها را از زبان‌های واسط به فارسی برگردانده بود؛ گفت: کیفیت ترجمه‌هایی که از زبان واسط صورت می‌گیرد تا اندازه‌ی زیادی به سلیقه‌ی مترجم واسط و کیفیت کار او برمی‌گردد. طبیعی است که اگر آن مترجم واسط مترجم چندان خوبی نباشد، ترجمه‌ی تو هم که از روی ترجمه‌ی او صورت می‌گیرد خواه ناخواه بعضی از نواقص کار او را در خودش خواهد داشت. گذشته از این، حتی ترجمه‌ی مترجمان خوب هم تفاوت‌هایی با متن اصلی دارد، که به ماهیت خود ترجمه برمی‌گردد. به همین دلیل بهتر است هر اثری از روی متن اصلی آن ترجمه شود نه از روی یکی یا چندتا از ترجمه‌های آن.
وی افزود: به مترجمان جوان توصیه می‌کنم هیچ اثر ادبی را از زبان واسط ترجمه نکنند. برای اینکه تقریبا هر زبانی اینقدر آثار خوب و حتی شاهکار در گنجینه‌ی خودش دارد که نیازی نیست مثلا مترجمی که از زبان انگلیسی ترجمه می‌کند؛ آثار خود آن زبان را بگذارد و آثار زبان‌های دیگر را از انگلیسی ترجمه کند. به ویژه درمورد آثار کلاسیک و شعر، که حتما باید از متن اصلی ترجمه شوند.
پژمان در رابطه با میزان خلاقیت در کار ترجمه و پاسخ به این سوال که ترجمه را یک هنر می دانید یا یک حرفه، گفت: منکر یک نوع هنر خاص در ترجمه نیستم، اما هنر به آن معنی را که درمورد خلق آثار ادبی صدق می‌کند در امر ترجمه صادق نمی‌دانم. ترجمه بیشتر یک فن است که افراد علاقه‌مند و با پشتکار حتما می‌توانند لااقل تا حدودی آن را یاد بگیرند. اصلا برای همین است که هر مترجمی بعداز کسب تجربیاتی معمولا ترجمه‌هایش بهتر می‌شود. اما مثلا شاعر ممکن است این طور نباشد. شاملوی خودمان بهترین شعرهایش را در اواسط عمرش سرود و نه در پایان آن.
وی در پایان افزود: ما خلاقیت را درمورد شاعر یا نویسنده در این می‌دانیم که قادر باشد فکرها و معناهای زیبا یا داستان‌های خوب و قوی خلق کند. اما در ترجمه که از این خبرها نیست. مترجم فقط فکرها و معناها یا داستان‌هایی را که کس دیگری خلق کرده است به زبان دیگر درمی‌آورد. البته باید بگویم همین را هم همه نمی‌توانند چندان راحت و به خوبی انجام دهند. مخصوصاً درک درست و کامل متن‌های ادبی کار هر مترجمی نیست. درواقع خیلی کم هستند اشخاصی که می‌توانند متن‌هایی را که ترجمه می‌کنند درست بخوانند و همه‌ی معناهای آنها را بفهمند.
