کاستی‌های صنعت گیلان؛ میراثبی‌تدبیری دولت‌مردان گذشته

یک استاد دانشگاه و کار‌شناس مسائل اقتصادی در گیلان گفت: صنعت ورشکسته گیلان، میراثبی‌تدبیری دولت مردان گذشته است.

به گزارش ایلنا از رشت، اقتصاد استان گیلان را می‌توان بر پنج پایه کشاورزی و دامداری، صنعت، صنایع دستی و گردشگری و تجارت استوار دانست.

کشاورزی در گیلان شامل کشت برنج، چای، فندق، بادام زمینی و مرکبات، در کوه پایه‌ها پرورش دام و زنبور عسل و کرم ابریشم، و صیادی از دریا، پرورش مرغ و ماهی در جلگه‌ها و… است.

صنعت نیز شامل کارخانجات و کارگاه‌های صنعتی تولیدی و تبدیلی و غیره در شهرک‌های صنعتی و خارج از آنهاست.

صنایع دستی در استان نیز شامل مصنوعات نساجی، گلی و چوبی و گردشگری گیلان هم در مناطق زیبا و بکر طبیعی، آثار تاریخی، اماکن مذهبی و… است.

تجارت نیز شامل تجارت دریایی و کشتیرانی و نیز منطقه آزاد انزلی و تجارت چمدانی در گمرک انزلی و آستارا است.

درباره هر کدام از پنج مورد فوق می‌توان حرف‌های زیادی زد و دلایل و علت‌های افت در توسعه آن‌ها را بیان کرد و در خصوص چالش‌ها و ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل آن‌ها بررسی‌های متعددی نمود.

از اینرو بر آن شدیم تا در راستای بررسی چگونگی صنعت گیلان، نقاط ضعف و قوت آن گفت‌و‌گوی تفضیلی با بیژن شعبانی، عضو سه دوره متوالی شورای اسلامی شهر شاندرمن، کار‌شناس ارشد مهندسی مکانیک(ساخت و تولید)، استاد دانشکده فنی و مهندسی شهید خدادادی بندر انزلی، وابسته به دانشگاه فنی و حرفه‌ای و کار‌شناس رسمی دادگستری(برق ماشین و تاسیسات کارخانجات) را ترتیب دهیم که ماحصل آن را در ذیل می‌خوانیم:

وضعیت کلی صنعت گیلان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

گیلان با ۶۲ درصد جمعیت شهری و ۳۸ درصد جمعیت روستایی(طبق آمار ارائه شده در سال ۹۳از سایت آمار گیلان) به دلیل تراکم بسیار بالای جمعیت و سطح نسبتاً پایین صنعتی سازی یکی از صنعتی نشده‌ترین استان‌های ایران است، به طوری که از مجموع عرصه‌های صنعتی این استان که سه هزار و ۵۰۰ هکتار است تاکنون تنها دو دهم درصد از مساحت گیلان به بخش صنعت اختصاص یافته باشد در حالی که میانگین عرصه صنعتی در کشور یک درصد است که این امر نشان می‌دهد در طول سال‌های گذشته عرصه مورد نیاز برای سرمایه گذاری صنعتی در گیلان تامین نشده است و عقب ماندگی‌های جدی در این بخش وجود دارد.

این معضل به نگاه دولتمردان و تصمیم گیرانی که با توجه به ظرفیت‌های کشاورزی و توریستی استان، صنعتی شدن گیلان اولویت آن‌ها نبوده است، بر می‌گردد.

وضعیت کارخانه‌های مستقر در گیلان را تشریح کنید؟

گیلان تقریباً هیچ منبع معدنی مهمی ندارد و عمده صنایع‌اش محصولات کشاورزی را فرآوری می‌کنند به طوری که کارخانه‌های برنجکوبی در همه جلگه، کارخانه‌های چای در لاهیجان، لنگرود و فومنات، کارخانه‌های روغن در رودبار، کارخانه‌های فراوری ماهی و خاویار در انزلی، کارخانه‌های ابریشم، تنباکو و لبنیات در رشت پراکنده‌اند.

مجتمع عظیمی در میانه دهه ۱۹۷۰ برای بهره برداری از منابع طبیعی چوب جنگل‌های انبوه غرب گیلان با نام چوکا در خلیفه آباد اسالم و یک کارخانه کاغذسازی در پونل علاوه بر چند کارخانه کوچک‌تر چوب بری در جنوب تالش و شرق گیلان وجود دارند.

جز این بخش مبتنی بر منابع منطقه‌ای همه صنایع در رشت و در شهرک‌های صنعتی در شهرستان‌های استان گیلان واقع شده‌اند که در حال حاضر ۱۹ شهرک صنعتی در استان وجود دارد و شهرصنعتی رشت که با بیش از ۲۸۰ واحد صنعتی یکی از شهرهای صنعتی بزرگ ایران است در ۱۲ کیلومتری جنوب رشت واقع شده‌است و همه این شهرک‌های صنعتی زیر نظر شرکت شهرک‌های صنعتی استان گیلان است.

و این شرکت از بدو تأسیس فعالیت‌های خود را در راستای تحقق اهداف و مسئولیت‌های محوله در زمینه برنامه ریزی، مطالعات منطقه‌ای، مکان یابی، تهیه گزارش‌های توجیهی، تملک اراضی، طراحی و اجرای پروژه‌های عمرانی برای آماده سازی اراضی و ایجاد امکانات زیر بنایی مورد نیاز به منظور ایجاد بستر مناسب جهت تسریع در استقرار صنایع در شهرستان‌های مختلف استان در قالب ایجاد شهرک‌های صنعتی مصوب، متمرکز کرده است.

آیا به نظر شما وضعیت کنونی صنعت گیلان مطلوب است؟

در بیشتر شهرک‌های صنعتی استان گیلان، درصد بسیار بالایی از واحدهای تولیدی تعطیل هستند که آمار آن بسیار تکان دهنده و اسفبار است.

کارخانه‌هایی دارای تاسیسات ساختمانی بزرگ و تاسیسات زیر بنایی مانند آب و برق و گاز و دارای دستگاه‌های صنعتی گرانقیمت داخلی و خارجی و گاهی اصلا دست نخورده و شروع به کار نکرده وجود دارد که سال‌ها‌‌ رها شده‌اند و فقط یک نگهبان جهت حفاظت از آن‌ها در آن کارخانه‌ها مشغول به کار است.

از طرف دیگر در این بین؛ به افراد زیادی برخورد می‌کنیم که سال‌ها به علت مشکل اقتصادی تن به کار سخت در چنین کارخانه‌هایی داده‌اند و کار کرده‌اند ولی با تعطیلی و‌‌ رها شدن کارخانه توسط صاحبان کارخانه بنا به دلایل مختلف، امروز علاوه بر بیکار شدن، حتی قادر به دریافت مواجب سال‌ها کارکرد خود نیستند و به شدت در فقر و تنگدستی و گرفتاری به سر می‌برند.

نیروهای کاری که از سرمایه‌های این مرز و بوم هستند و به خاطر بی‌تدبیری و عدم درایت کسانی که در راس تصمیم گیری قرار داشتند، امروز به چنین وضعیتی افتاده‌اند.

مهم‌ترین عوامل به وجود آمدن معضلات صنعت در گیلان از نظر شما چیست؟

عدم نظارت دقیق بر اجرای قانون و رعایت نشدن ضوابط در خصوص واگذاری واحد تولیدی به اشخاص، یکی از مهم‌ترین دلایل به وجود آمدن معضل در وضعیت صنعتی گیلان است.

گاهی افرادی با ایجاد رابطه و رانت، قانون را دور زده‌اند و صاحب کارخانه شده‌اند و بدون اینکه کننده کار باشند، صرفا به دریافت تسهیلات بانکی و صاحب شدن سرمایه چشم داشته‌اند که با ترفندهای مختلف به تسهیلات بانکی دست یافته‌اند و بخشی را در جاهای دیگر سرمایه گذاری کرده‌اند و عملا کارخانه وسیله‌ای برای دریافت وام بوده و نه برای تولید و دستورالعمل‌ها و ضوابط بانک‌ها و این شرایط را برای آن‌ها فراهم کرده است و در ‌‌نهایت هیچ تولیدی در کارخانه صورت نگرفته و کارخانه تعطیل باقی مانده است.

به ویژه در رابطه با وام‌های زودبازده در گیلان در زمان دولت قبلی، واقعا آمار موجود نشان دهنده این واقعیت است.

برای مثال با بررسی آمارسال ۹۱، پرداخت تسهیلات برای مشاغل زودبازده که به وسیله بانک‌ها در شهرستان‌ها با مواردی مواجه می‌شویم که بیشتر آن‌ها در مواردی پرداخت شده که اصلا طرحی وجود نداشته است؛ یا از محل صندوق توسعه تعاون از طرف یکی از بانک‌ها در بیشتر شعبات استان، پول‌هایی که پرداخت شده ربطی به طرح‌های زودبازده نداشته به طور مثال در یکی از شهرهای گیلان به بیش از ده نفر برای خرید تیلر کشاورزی وام داده شده است و این تعداد آمار هم در گزارش مسئولان وقت استان به عنوان ایجاد اشتغال در نظر گرفته شده است!!!

علت دیگر به وجود آمدن مشکلات، وجود قوانین دست و پا گیر در خصوص واحدهای کار است.

بعضی قوانین گاهی چنان از نیروی کار حمایت می‌کند که برای کارفرما قابل تحمل نبوده و کمرشکن است و گاهی قوانینی وجود دارد که مشکلات بسیار زیادی برای امر تولید به وجود می‌آورد و بروکراسی موجود در این موارد بسیار خسارت بار است که به عنوان مثال اگر جواب یک استعلام به تاخیر بیافتد، شاید میلیون‌ها تومان هزینه برای تولید کننده در پی داشته باشد.

از سوی دیگر، بی‌ثباتی در نرخ ارز نیز یکی دیگر از معضلات است.

بیشتر صنایع مستقیم وابسته به نرخ ارز بوده و بعضی صنایع غیرمستقیم از تغییرات نرخ ارز تاثیر می‌پذیرند در هر صورت ثبات در نرخ ارز می‌تواند برنامه ریزی برای تولید با محاسبه دقیق سود زیان را فراهم کند و این امر بر می‌گردد به سیاست‌های اقتصادی کشور که در دولت قبلی واقعا هیچ برنامه‌ای برای این کار وجود نداشته و یا اگر داشته مقطعی و بی‌تاثیر بوده زیرا نرخ ارز در دولت قبلی واقعا تغییرات زیادی داشته است.

عدم همخوانی بعضی صنایع در استان گیلان با شرایط اقلیمی و به وجود آوردن آثار مخرب زیست محیطی در استان و در ‌‌نهایت محدود شدن فعالیت آن‌ها و نداشتن نقدینگی کافی در واحدهای صنعتی یک معضل جدی دیگر است.

راهکار شما برای مقابله با معضلات اقتصادی در گیلان به ویژه بخش صنعت چیست؟

یکی دیگر از مشکلات که در بیشتر اظهار نظرهای مسئولان استان به آن اشاره شده کمبود نقدینگی است. ولی با روی کار آمدن دولت مردان جدید به ویژه تغییر در استاندار ی گیلان، همچنان این امیدواری وجود دارد که برای ایجاد رونق در صنعت گیلان ابتدا باید به صنایعی که اولویت بندی می‌گردند، نقدینگی تزریق شود و البته این امر نیاز به نظارت دقیق مبنی بر این دارد که نقدینگی دقیقا برای رفع مشکل صنعت در بخش‌های مختلف به کار گیری شود.

از سوی دیگر شناخت موانع موجود از نظر بروکراسی و… نیز باید بررسی شده و برای رفع آن‌ها اقدامات لازم صورت پذیرد تا اوضاع صنعتی گیلان بهبود یابد.