تلفیق مفاهیم عمیق عرفانی و معنوی با شعر نو ویژگی سهراب سپهری است

ایلنا: عبدالعلی دستغیب، فاطمه راکعی، مهدی افشار، حجت الاسلام محمد جواد ملبوبی معاون پژوهشی سازمان فرهنگ وارتباطات اسلامی، عبدالمهدی مستکین مدیر فرهنگی کمیسیون ملی یونسکو، مهرداد پازوکی و دیگر اساتید حوزه ادبیات و هنر از جمله مهمانان حاضر در این کنگره بودند.

به گزارش ایلنا به نقل از روابط عمومی موسسه حفظ آثار و نشر افکار سهراب سپهری، نصرت میلانی دبیر اجرایی سومین کنگره بین المللی «صدای پای آب» در ابتدای مراسم ضمن ارائه گزارشی اظهار کرد: یکی از بلایای حرکت‌های فرهنگی این است که برنامه ریزی‌هایشان مدام تجدید می‌شود و کنگره «صدای پای آب» هم دچار چنین معضلی شد چراکه قرار بود برنامه ۲۷ مهرماه برگزار شود اما از آنجایی که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تمایل زیادی به حضور داشتند، برنامه را به تاریخ ۶ آبان موکول کردیم.

وی افزود: با وجود اینکه تبلیغات بسیاری برای برگزاری کنگره در تاریخ ۲۷ مهرماه صورت گرفته بود، برنامه را لغو کردیم و متاسفانه به دلیل مشغله کاری و برگزاری جلسه‌ای ضروری این بار هم وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی موفق به حضور در این کنگره نشدند. از این رو امیدوارم روح سهراب سپهری و عاشقان سهراب که به دلیل گرفتاری‌های بسیار موفق به حضور نشدند، از این برنامه شاد باشد.

میلانی با اشاره به برگزاری اولین و دومین دوره کنگره «صدای پای آب» در سال‌های ۸۲ و ۸۳، گفت: به دلیل مشکلات مالی بسیاری که موسسه حفظ آثار و نشر افکار سهراب سپهری با آن روبه رو بود، برگزاری سومین دوره کنگره سال‌ها به تعویق افتاد. و بالاخره دوستان همت کردند و با هزینه شخصی بار دیگر گرد هم آمدند و امروز شاهد برگزاری سومین دوره کنگره هستیم.

وی افزود: پیش از این در جلسه‌ای که خدمت سید محمد حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بودیم، ایشان ضمن استقبال از فعالیت موسسه حفظ آثار و نشر افکار سهراب سپهری وعده دادند که بنیاد با حمایت‌های وزارتخانه به بنیاد تبدیل شود و پس از تمرکز فعالیت‌ها، ابزار و ادوات جامانده از ایشان را گردآوری و منتشر کند.

میلانی دو دوره کنگره «صدای پای آب» را پیش درآمدی برای فعالیت‌های آینده موسسه حفظ آثار و نشر افکار سهراب سپهری توصیف و ابراز کرد: من پیش از این در نشستی اعلام کردم که این کنگره‌ها، آینده خوبی را برای موسسه رقم زده است اما برخی رسانه‌ها به اشتباه اعلام کردند که ما پول زیادی به دست آورده‌ایم. در حالی که این رویکرد در فعالیت ما نبوده و شرایط فعلی ما نیز حکایت از این ماجرا ندارد.

دبیر اجرایی سومین کنگره «صدای پای آب» با اظهار تاسف از اینکه حرکت‌های فرهنگی به دلیل وضعیت مالی همیشه با مشکل روبه رو است، گفت: با وجود مشکلات امیدوارم نام و راه سهراب سپهری بیشتر شناخته شود و همچون بسیاری از داشته‌های ادبی ما، به تاراج نرود.

وی همچنین از برگزاری جشنواره «گل و شعر» در اردیبهشت ماه ۹۲ خبر داد و افزود: این جشنواره هم زمان با سالروز درگذشت سهراب سپهری و هم زمان با مراسم گلاب گیری در کاشان برگزار خواهد شد. همچنین پیش بینی کرده‌ایم که در سال آینده جشنواره نقاشی بین المللی نیز برگزار کنیم.

پس از سخنرانی دبیر اجرایی سومین کنگره «صدای پای آب» کلیپی با عنوان «روزنی به اقرار بهشت» به نمایش در آمد. این کلیپ کاری از نصرت میلانی بود که به مناسبت ۷۵امین سالروز تولد سهراب سپهری ساخته شده است.

سهراب سپهری از دانشمندانی بود که زود به تکامل رسید

سخنران بعدی این مراسم نظام الدین نوری دبیر علمی سومین کنگره «صدای پای آب» بود. وی اظهار کرد: اولین و دومین کنگره در سال ۸۲ و ۸۳ به شکل مفصل برگزار شد و امسال با تاخیر در برنامه ریزی و همین طور جابه جایی تاریخ برگزاری، می‌بینیم که سالن از مشتاقان سهراب سپهری خالی است اما این بدان معنا نیست که عاشقان سهراب کم هستند.

وی ضمن برشمردن ویژگی‌های عالم و دانشمند، گفت: ما عالم زیاد داریم اما دانشمند کم؛ عالم دانش را می‌گیرد و همین طور تحویل می‌دهد اما دانشمند خود اختراع می‌کند و علم را تجزیه و تحلیل می‌کند. همین تفاوت را میان حکمت و فلسفه هم می‌توان دید. فلسفه تعقل است اما حکمت هم عقل است و هم عرفان.

نوری ادامه داد: به صورت کلی انسان‌ها به سه دسته تقسیم می‌شوند؛ عده‌ای به دنبال شغل و مقام هستند، عده دیگر به دنبال مال و منال می‌روند و دسته سوم نیز عاشق هستند. سهراب سپهری عاشق است همچون مولانا، ونکوگ، داوینچی، نیچه و...

دبیر علمی سومین کنگره «صدای پای آب» سهراب سپهری را انسانی غرب و شرق دیده توصیف کرد و گفت: سهراب در جست‌و‌جوی خود دید که در غرب خبری از عرفان نیست و در شرق به دنبال آن آمد. او از زمره دانشمندانی است که زود به تکامل رسید. ایده‌اش خدایی بود و همه موجودات و جهان را همین گونه می‌دید و معتقد بود که هیچ چیزی بیهوده آفریده نشده است.

نوری تاکید کرد سهراب سپهری می‌خواهد درون انسان را تلطیف کند و تمام ایده‌هایی که در شعرهای خود می‌دهد به همین دلیل است.

در بخش بعدی این مراسم، حجت الاسلام محمد جواد ملبوبی معاون پژوهشی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به ایراد سخنرانی پرداخت و سهراب سپهری را ستاره‌ای در آسمان ادبیات و شعر نو توصیف کرد.

وی گفت: مهم‌ترین ویژگی که می‌توان در توصیف سهرای سپهری برشمرد این است که در مسیر تحول ادب منظوم که آغاز آن را در زمان مشروطه شاهد هستیم، به شعر نو جان تازه‌ای می‌بخشد. سهراب سپهری از این منظر مفاهیم عمیق عرفانی و معنوی را با شعر نو عجین می‌کند.

ملبوبی همچنین در ادامه ضمن ارائه توصیفات دیگری از شعر سهراب سپهری، درباره معنویت صحبت کرد و افزود: برخی از کار‌شناسان معتقدند در هر دوره انسان به هرجایی می‌رسد، دوره بعدی را برخلاف آن شروع می‌کند و مثلا اگر در پایان دوره‌ای انسان به الحاد رسید، در ابتدای عصر بعدی به معنویت گرایش خواهد داشت. از همین رو دوره امروز که عصر ارتباطات نامیده شده، عصر معنویت است و این مساله را به خوبی در شعر سهراب سپهری شاهد هستیم.

همچنین فاطمه راکعی رئیس انجمن شاعران در این مراسم، اظهار کرد: چندان مهم نیست که سالن برای برگزاری کنگره پر است یا خالی چراکه مشخصا به دلیل گرفتاری‌های بسیار، افراد فرصت شرکت در مراسم را پیدا نمی‌کنند. اما سهراب آنقدر عاشقان زیادی در داخل و خارج کشور دارد که قطعا هیچ کس نمی‌تواند منکر آن‌ها شود. اگر دستاورد این کنگره، انتشار مجموعه‌ای مقالات تخصصی درباره سهراب باشد، کافی است و امیدوارم مسئولان این رویداد، نسبت به انتشار پژوهش‌های صورت گرفته درباره سهراب سپهری اقدام کنند.

وی سپس درباره عرفان سهراب صحبت کرد و گفت: عرفانی که سهراب دارد و حرف‌هایی که درباره مرگ و زندگی، انسان، گذشت لحظه‌ها، عشق و درگیری عمیق با موجودات می‌زند، ‌‌نهایت فلسفه و نگرش او را به هستی نشان می‌دهد که در تاریخ و جغرافیا نمی‌گنجد.

راکعی ادامه داد: سهراب سپهری با تلفیقی از دانسته‌ها و شناخته‌ها و ناشناخته‌های خود یک نوع نگاه خالصانه و صمیمی نسبت به انسان و هستی و مرگ و زندگی دارد که فرا‌تر از مرزهاست. صداقت عظیمی در تک تک آثار سهراب سپهری جاری است و بدون اینکه بخواهد بگوید مسلمان هستم، شعرش این نکته را گوشزد می‌کند.

در ادامه استاد عبدالعلی دستغیب به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: درباره عرفان سال‌ها و قرن هاست که صحبت می‌شود اما مهم نوع نگاه به عرفان مهم است وگرنه گفتن از عرفان حرف تازه‌ای نیست. همین نوع نگاه است که آثار سهراب سپهری را متمایز می‌کند.

وی افزود: من در جایی نوشتم که اشعار سهراب زیبا و بیهوده است؛ یکی از منتقدان اعلام کرد که اگر «زیبا» است پس «بیهوده» نمی‌شود.

دستغیب ادامه داد: اشعار ابتدایی سهراب ساده و بدون فرم است اما او کم کم با مطالعه و سفرهایی که دارد، تلاش و پیشرفت می‌کند و شعری چون «مسافر» را می‌سراید.

در ادامه جلال الدین سلطان کاشفی ضمن تاکید بر این مساله که سهراب سپهری یک نگاه جهانی دارد، اظهار کرد: او با سفر به کشورهای مختلف و بهره گیری از اندیشه‌های مختلف، به جهان بینی خود رسیده است.

سپس مهدی افشار، مترجم آثار سهراب سپهری فشرده سخن گفتن و ترکیبات تازه را از جمله ویژگی‌های شعر سهراب سپهری دانست و گفت: در ترجمه آثار سپهری سعی داشتم از پوسته ظاهری عبور کنم و به لایه‌های معنایی برسم و فکر می‌کنم اگر موفقیتی در ترجمه آثار حاصل شد به خاطر همین مساله باشد.

در ادامه این مراسم، ضمن تقدیر از معصومه سیحون موسس گالری سیحون، از آثار رسیده به کنگره «صدای پای آب» نیز تجلیل شد. در این بخش مقاله تحقیقی «نماد‌ها و پنجره در شعر سهراب سپهری» دکتر محمدباقر نجف‌زاده، «سهراب پیامبر سبز» مهری رحمانی، «نقاشی صورت‌پردازی، نقطه چین با قلم نی» جلال الدین مشمولی کتنایی به عنوان نفر اول تا سوم به عنوان برگزیده معرفی شدند.

همچنین «سهراب سپهری همسفران روشنی و والت ویت من» شهلا رقیب دوست، «جلوه رمانتیسم مثبت در آثار سهراب سپهری و ایلیاد ابوماضی» دکتر کبری روشنفکر، نقاشی استاد کوتنایی برای «در زمستان سبز» علیرضا اسفندری، «جبران و سپهری» دکتر سید حسین سیدی، «غم سرشار مولانا و سهراب» دکتر محمدرضا بزرگ خالقی نیز در این مراسم تقدیر شدند.

همچنین برخی از دوستان سهراب سپهری در بخش پایانی این کنگره به صحبت درباره این نقاش و شاعر معاصر پرداختند.