شهاب مقربین با اشاره به پدیده افزایش نشر شعر:
از دل آشفتگیها؛ آثار ارزشمند ظهور میکنند
عادت داریم درمقابل هر رویداد جدیدی، جبههگیری کنیم و با نادیده گرفتن وجوه مثبت آن، جنبههای منفی را بزرگ کنیم. هیچ رویدادی بهطور مطلق مثبت نیست.
ایلنا: شهاب مقربین استقبال برخی از ناشران، خصوصا ناشران جدیدالتاسیس، از انتشار مجموعه شعر شاعران که به ورود تعداد کثیری مجموعه شعر طی ماههای اخیر در بازار کتاب منجر شده را به فال نیک میگیرد.
وی دراین باره به خبرنگار ایلنا گفت: در دورههای پیش از دههی هشتاد، کمتر ناشری حاضر میشد مجموعه شعر چاپ کند و این مساله بسیاری از شاعران را گلهمند کرده بود، اما خوشبختانه در سالهای اخیر این امکان به وجود آمده که شاعران میتوانند آسانتر آثارشان را چاپ و منتشر کنند.
مقربین در مورد اینکه آیا افول کیفیت مجموعههای منتشر شده نگران کننده است یا خیر؟، افزود: ما عادت داریم در مقابل هر رویداد جدیدی، جبههگیری کنیم و با نادیده گرفتن وجوه مثبت آن، جنبههای منفی را بزرگ کنیم. هیچ رویدادی بهطور مطلق مثبت نیست. در حوزهی نشر نیز وقتی انتشار مجموعههای شعر زیاد شود، طبیعتا امکان انتشار شعرهای ضعیف نیز به تناسب بالا میرود. ولی در مقابل، این امکان برای شعرهای ارزشمند نیز فراهم میشود، پس چرا نگران باشیم؟
وی همچنین در پاسخ به این سوال که «وضعیت کیفیت نشر شعر در حال حاضر را در مقایسه با دهههای 40 و 50 چطور ارزیابی میکنید؟» اظهار داشت: در آن دوره، شرایط خاصی وجود داشت. بسیاری از چهرههای مهم شعر معاصر در آن دوره ظهور کردند و پس از قرنها ایستایی و خمودت، هوای تازهای به دنیای شعر دمیده میشد که کنجکاوی و علاقهی مخاطبان را برمیانگیخت. از طرفی تعداد عناوین کتابهای شعر کمتر از امروز بود و طبیعتا در چنان شرایطی تیراژ این کتابها نسبتاً بالا بود.
این شاعر ادامه داد: در مقابل؛ امروزه، تعداد عناوین مجموعه شعرهایی که منتشر میشوند، بسیار بیشتر است، اما بسیاری از آنها تیراژ کمی دارند که همان هم در انبارها میماند. البته مخاطب شعر به مراتب افزایش یافته، و آنچه گفتم، در مورد همهی مجموعهها صادق نیست. مجموعههای خوب، مخاطبانشان را پیدا میکنند، اگرچه تیراژ زیاد یا کم نیز، دال بر ارزشمندی یا بیارزشی کار نیست.
مقربین که سابقه فعالیت در حوزهی نشر را با انتشارات آهنگ دیگر در کارنامه خود دارد، ادامه داد: آنچه مهم است، ایجاد امکان برای نشر شعر است. به هر حال این اتفاق مهم، امکان انتشار مجموعه شعرهای قوی را نیز افزایش میدهد. از دل همین آشفتگیهاست که آثار ارزشمند ظهور میکنند و به چشم میآیند.
با مرور بر تاریخ ادبیات ایران هم میبینیم که از میان هزاران نام با دواوین قطور، تنها تعداد محدودی از مرز زمان خود گذشتهاند. مگر میشد مانعِ کار آن هزارها بشوند و تنها اجازهی ورود به حافظ، مولوی و سعدی را بدهند؟ امروز هم از دل همین تجربههای گوناگون است که امکان ظهور شاعرانی برجسته فراهم میشود.
سرایندهی مجموعه شعر «کنار جادهی بنفش کودکی ام را دیدم»، در پاسخ به این سوال که پس از کشمکشهای موجود در دههی هفتاد و هشتاد، چه آیندهای را برای شعر پیشبینی میکند، گفت: باید چشم انتظار بود. همیشه باید منتظر اتفاقهای تازه باشیم. این روزها به کرات صحبت از «اعتدال» میشود اما باید بگویم که اعتدال در هنر، همیشه هم رویهی مثبتی نیست. اگرچه افراطیگری در حوزهی شعر بدون داشتن پشتوانهی فرهنگی و بدون داشتن خاستگاه اجتماعی راه به جایی نمیبرد، اما قدری خطر کردن برای هنرمند لازم است.
وی ادامه داد: البته اتفاقاتی که در بُعدِ کلان در جریانهای هنری و ادبی میافتد، به میل و سلیقهی اشخاص خاص نیست. جریانهای جدید و متفاوت، زاییدهی ضرورتهای تاریخی و اجتماعیاند و با شناخت از سنت و پیشینهی تاریخی پدید میآیند، مانند تحولی که نیما در شعر معاصر ایجاد کرد؛ جامعهی ما در آن دوره داشت پا به دوران مدرنیته میگذاشت، اما شاعران هنوز به سبک و سیاق سنتی شعر میگفتند؛ نوآوری نیما خاستگاهی اجتماعی داشت که توانست جایگزین سنت گذشته شود. حتی اگر نیما هم این کار را نمیکرد، بدون شک این تحولات توسط دیگرانی اتفاق میافتاد.
مقربین همچنین درمورد مسالهی آوانگاردیسم و نیاز به اشخاص و جریانهای ساختارشکن و پیشرو در شعر گفت: همانطور که گفتم؛ خاستگاههای اجتماعی در اولویت است. بدون در نظر داشتن این خاستگاهها، یک شاعر نمیتواند ادعای آوانگارد بودن بکند. در دو دههی اخیر هم شاهد چنین ادعاهایی از برخی شاعران بودهایم که تا همین امروز فراموش شدهاند!
وی ادعاهایی از این دست را مورد انتقاد قرار داد و افزود: امروزه هر کسی که از شعرش استقبال نمیشود، داعیهی آوانگار بودن سر میدهد. این درست نیست و در مقابل اگر شاعری با استقبال زیاد مخاطبان روبرو شد نیز دلیلی بر عامه پسند بودن یا پیشرو نبودن اش نیست.