غلبه دیدگاه‌های سیاسی در حوزه مسائل اجتماعی از دلایل مخالفت‌ها با طرح‌های ساماندهی کودکان کار و خیابان است

«مهدی ملکی» مسئول کارگروه کودکان کار و خیابان شورای اجتماعی وزارت کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در خصوص طرح ساماندهی کودکان کار و خیابان گفت: طرح ساماندهی کودکان کار که از سه ماه گذشته در حال انجام است، صد درصد مثبت نیست اما نسبت به بی‌عملی متراکمی که در این سال‌ها برخی دستگاه‌های مسئول در قبال انجام وظایفشان در حوزه کودکان کار داشتند یک کار رو به جلو است. شهرداران قبلی تهران هم وظیفه قانونی داشتند در ساماندهی مشارکت کنند، لذا این مشارکت یک گام رو به جلو است که شهرداری تهران برداشته و تلاش می‌کند ظرفیت‌های خودش را برای ساماندهی فعال کند. 

او تاکید کرد: شهرداری نقش پشتیبانی داشته و اساس کار را سازمان بهزیستی انجام می‌دهد که تنها دستگاه تخصصی در حوزه کودکان کار در کشور است. شهرداری خودش اقدام عملیاتی نمی‌کند بلکه به شکل سخت افزاری و نرم افزاری از اداره کل بهزیستی تهران حمایت کرده است. کار ساماندهی را یک مجموعه تخصصی در بهزیستی با استفاده از ظرفیت اورژانس اجتماعی و مددکاری اجتماعی انجام می‌دهد. 

مخالفت با طرح ساماندهی به علت غلبه دیدگاه‌های سیاسی در حوزه مسائل اجتماعی 

وی با بیان اینکه متاسفانه بعضی از سمن‌های فعال در حوزه کودکان کار به دلیل اقدامات و طرح‌های ناموفق قبلی، علاقه‌ای به طرح‌های ساماندهی مساله کودکان کار اتباع نشان نمی‌دهند، افزود: غلبه دادن دیدگاه‌های سیاسی در حوزه مسایل اجتماعی نیز یکی دیگر از دلایل برخی مخالفت‌ها با طرح‌های ساماندهی است. 

ملکی در ادامه گفت: برخی هر اقدام و طرحی را که در راستای ساماندهی کودکان کار انجام شود ظلم به کودکان در نظر می‌گیرند در حالی که مددکار سازمان بهزیستی و دست اندرکاران امر ساماندهی هم دلسوز کودک هستند. مددکاران اجتماعی که متخصص این حوزه هستند و سالهاست در این زمینه فعالیت می‌کنند، براساس قانون و توجه به منافع عالیه کودک باید او را از وضعیت‌های مخاطره‌آمیز دور کنند و نسبت به شناسایی و ساماندهی کودک کار و خیابان اقدامات فوری انجام دهند. 

برخی با هر اقدامی در حوزه ساماندهی کودکان کار فضای رسانه ای انتقادی ایجاد می کنند

مسئول کارگروه کودکان کار و خیابان وزارت کشور افزود: به واسطه حضور این کودکان در خیابان آن‌ها در معرض انواع آسیب قرار می‌گیرند. منتقدان طرح‌های ساماندهی باید به کمک اقدامات دستگاه‌ها بیایند و نسبت به ارائه نقطه نظرات اصلاحی خویش در فضای منطق و گفتگو اقدام کنند. 

او عدم همراهی سمن‌ها و تشکل‌های مردمی را یکی از دلایل ناموفق بودن طرح‌های گذشته در زمینه ساماندهی کودکان کار و خیابان دانست و افزود: برخی با آغاز هر اقدامی در باب ساماندهی کودکان کار از همان ابتدا فضای رسانه‌ای انتقادی ایجاد می‌کنند که این امر کمکی به حل مساله نخواهد کرد. 

عدم همراهی سمن‌ها از دلایل عدم موفقیت طرح‌های قبلی  ساماندهی کودکان کار و خیابان است

ملکی خاطرنشان کرد: بهزیستی تهران در یک سال گذشته چندین جلسه همفکری با سمن‌های حوزه کودکان کار تهران گذاشت. صبح‌های سه شنبه دفتر دکتر نصیری (رئیس اداره کل بهزیستی تهران) این جلسات برگزار می‌شد. از اکثر سمن‌های فعال جهت مشارکت و همکاری در طرح ساماندهی دعوت شد اما باز برخی طبق روال گذشته مخالفت خود را اعلام می‌کنند. نقد سازنده و منصفانه طرح‌ها و اقدامات اشکالی ندارد و متولیان امر از نقد و جلسات با سمن‌های فعال در این حوزه استقبال می‌کنند. 

او تاکید کرد: هیچ طرحی خالی از اشکال در نحوه اجرا توسط مجریان نیست اما ادعای دستگیری کودکان و رفتار خشونت‌آمیز نسبت به آن‌ها در اجرای این طرح خالی از وجه است. با وجود فضای مجازی و حضور مردم در معابر محل حضور کودکان کار، خود مردم مهمترین شاهد بر نحوه اقدام مددکاران بهزیستی نسبت به کودکان کار هستند. 

در طرح های ساماندهی مددکار با کودک کار، گفت و گو می‌کند

وی افزود: براساس قانون، سازمان بهزیستی و اورژانس اجتماعی اصلا دستگاهی نیست که بخواهد کودک کار را دستگیر کند، بلکه مددکار با کودک کاری که در چهارراه و معابر هست گفت و گو می‌کند، اعتمادش را جلب می‌کند، آدرس منزل او را شناسایی می‌کند و پس از جذب کودک را تحویل خانواده می‌دهد. البته هیچ طرحی بدون اشکال نیست. ممکن است مجریان اشتباهاتی انجام دهند اما اشتباهات و خطاهای موردی را نباید به حساب تمام مجریان و دست اندرکاران گذاشت. 

ملکی با بیان اینکه مددکاران شرایط خانواده کودک را مورد بررسی قرار می‌دهند، افزود: اگر خانواده نیازمند حمایت است پیگیری می‌کنند تا تحت پوشش سازمان‌های حمایتی قرار بگیرند، اگر کودک اتباع است (اکثر قریب به اتفاق کودکان کار و خیابان تهران اتباع هستند) آن‌ها را در فرایند ساماندهی اتباع قرار داده و به اداره کل اتباع معرفی می‌کنند. 

او تاکید کرد: استفاده از لفظ جمع آوری یا دستگیری در اجرای طرح درست نیست، بلکه مددکار تلاش می‌کند کودکان را با میل و اراده فردی جذب به مراحل طرح کند. هیچگاه نوع نگاه این نیست که کودک را بخواهند به زور ببرند مگر اینکه کودک خیابانی باشد، یعنی هیچ سرپناهی و خانواده‌ای نداشته باشد که در این صورت بهزیستی موظف است جهت محافظت از کودک در برابر مخاطرات جسمی و روحی او را به مراکز شبه خانواده منتقل کند. 

اکثریت کودکان کار شناسایی شده غیر ایرانی و از اتباع هستند

وی با بیان اینکه کودکان کار حاضر در خیابان امروز با چند سال پیش فرق می‌کنند، گفت: بیماری کرونا و اثرات آن و تغییرات سیاسی در کشور افغانستان سبب ایجاد شرایط جدیدی شده است. در حال حاضر اکثریت کودکان کار شناسایی شده در سطح معابر شهر تهران غیر ایرانی و از اتباع هستند. 

ملکی توضیح داد: در بررسی حضور اتباع در برخی کارها نمی‌توان به اقتضائات فرهنگی آن‌ها بی‌توجه بود مثلا بر مبنای شرایط فرهنگی اتباع همه اعضای ذکور خانواده باید کار کنند و یا فعالیت در برخی مشاغل کاذب  بد شمرده نمی‌شود. فرهنگ کار و تلاش یک ارزش است و خانواده چه دارا باشد یا نباشد پسرهای خانواده باید کار کنند. 

اکثر کودکان کار اتباع، جزو اقشار نیازمند واقعی شناخته نمی‌شوند

وی تصریح کرد: با بررسی‌های صورت گرفته نسبت به گردش مالی این خانواده ها، اکثر آن‌ها جزو اقشار نیازمند واقعی شناخته نمی‌شوند. لذا در تحلیل چرایی حضور برخی از کودکان کار اتباع، نمی‌توان فقط مسائل معیشت و فقر خانواده را عمده دلیل دانست. 

او تاکید کرد: البته بخشی از اتباع هم هستند که کودکان آن‌ها به خاطر تنگی معیشت کار می‌کنند که نیازمند شناسایی و مورد حمایت قرار گرفتن هستند. باید از ظرفیت‌های سازمان‌های بین المللی و دستگاه‌های حمایتی در جهت سامان دادن به وضعیت این دست از خانواده‌ها استفاده کرد. 

ملکی با بیان اینکه بخشی از کودکان کار شناسایی شده در تهران هم ایرانی هستند، گفت: آن‌ها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند. گروهی به دلیل فقر و نیاز خانواده در معابر حضور دارند که با شناسایی این دسته از کودکان می‌توان نسبت به ساماندهی و حمایت از آن‌ها اقدام کرد. دسته دوم کودکانی هستند که به دلیل بدسرپرستی مجبور به کار در خیابان هستند که باز هم با شناسایی می‌توان نسبت به ساماندهی وضعیت آن‌ها اقدام کرد و حمایت‌های قانونی از آن‌ها داشت. 

جذابیت های مالی کارهای کاذب و حمایت‌های مستقیم مردم عامل تداوم وضعیت حضور کودکان در خیابان

او تاکید کرد: باید توجه داشت جذابیت‌های مالی کارهای کاذب و همچنین کمک‌های مالی مستقیم مردم نسبت به کودکان کار باعث تداوم وضعیت و کاهش اثربخشی اقدامات دستگاه‌ها و موسسات خیریه فعال در موضوع ساماندهی کودکان کار شده است، لذا نیاز به فرهنگ‌سازی و تبیین درست مساله برای افکار عمومی هم از ضرورت هاست. 

ملکی گفت: در همه کشورها همگان را تشویق به ایفای مسئولیت‌های اجتماعی نسبت به نیازمندان به شکل غیرمستقیم و با کمک به موسسات و تشکل‌های مردمی حامی خانواده‌ها و کودکان نیازمند حمایت می‌کنند. همچنین باید با بدترین اشکال کار کودک و بهره کشی اقتصادی از کودک مانند زباله گردی، تکدی‌گری و فعالیت در کارگاه‌های مخفی مقابله قانونی کرد. 

وضعیت کشور ما در زمینه رعایت کرامت و حقوق کودک مطلوب است

ملکی با بیان اینکه در باب مساله کودکان کار در کشور آمار دقیق نداریم و کسی نمی‌تواند ادعا کند چه مقدار از کودکان کار در کارگاه‌های زیرزمینی کار می‌کنند، گفت: با توجه به آمارهای اعلامی توسط یونیسف در باب تعداد کودکان کار در دنیا و با توجه به مشاهدات میدانی و برخی آمارهای اعلام شده و با توجه به فرهنگ بالای مردم کشورمان نسبت به رعایت کرامت و حقوق کودک می‌توان مدعی بود که وضعیت کشور ما در این زمینه وضعیت مطلوبی است، منتها حتی اگر مصادیق این دسته از کودکان زیاد هم نباشد باز هم برای حل مساله باید اقدامات عاجل و فراگیری صورت گیرد. 

مسئول کارگروه کودکان کار و خیابان وزارت کشور گفت: توجه به این نکته را هم نباید فراموش کرد که کار و تلاش یک ارزش بوده و باعث تحقق رشد جامع در فرد است. مثلا در روستاها تمامی اعضای خانواده من جمله کودکان و نوجوانان در کشاورزی و دامداری مشارکت دارند و این دسته از فعالیت‌ها بعنوان آسیب اجتماعی شناخته نمی‌شود. همچنین معمولا در کارخانجات و صنایع بزرگ بازرسان وزارت کار نظارت مداوم دارند و شاهد حضور کودکان کار در آن‌ها نیستیم. 

ملکی ادامه داد: براساس قانون کار، کارگر نوجوان ۱۵ تا ۱۸ ساله در برخی مشاغل متناسب به رسمیت شناخته شده است. نقش اداره کار و بازرسی آن‌ها مهم است که نظارت بیشتری بر صنوف و مشاغل داشته باشند همچنین آگاه‌سازی صنوف هم لازم است. در باب فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی ظرفیت دستگاه‌های فرهنگی، خبرگزاری‌ها و سمن‌های تخصصی بسیار موثر خواهد بود.