مهستان، نخستین مجلس رسمی ایرانیان
یکی از تاریخی‌ترین تصمیمات مهستان، برکناری مهرداد سوم از سلطنت به دلیل آنچه بی‌رحمی و اعمال خشونت و انتخاب اُرد(برادرش) برای جانشینی وی در منابع تاریخی ذکر شده، است.
تاسیس نهادی با عنوان یا کارکرد «مجلس» در دستگاه‌های دیوانی یا ساختارهای حاکمیتی ایران، پیشینه‌ای ۲ هزار ساله دارد. هرچند تاسیس مجالس حکومتی به سلسله هخامنشیان پهلو می‌زند اما «مهستان» نخستین مجلس رسمی ایران است که در منابع تاریخی مقابل نام مهرداد یکم(ششمین پادشاه اشکانی) ثبت شده؛ دورانی که به زعم برخی مورخان، اوج اقتدار اشکانیان به حساب می‌آمد.
نخستین جلسه با حضور مهرداد یکم
به گزارش خبرگزاری ایلنا، در این منابع نوروز سال ۱۳۷ پیش از میلاد مسیح، زمان برگزاری نخستین جلسه این شورا با حضور مهرداد یکم ذکر شده است. البته مهستان تاثیرات فراوانی از مجالس نیمه رسمی مشابهی که در زمان هخامنشیان در ایران وجود داشت، پذیرفته بود.
این مجلس حدود اختیارات پادشاه، شاهزادگان و فرماندهان را مشخص می‌کرد و مرکب از روحانیون و بزرگان حکومت بود که مهرداد یکم از آن برای تجدیدنظر در برخی قوانین استفاده می‌کرد. وی سپس مجلس دیگری را با حضور شاهزادگان و نجبا و بدون حضور روحانیان تشکیل داد. گفته می‌شود در این مجلس خانواده های معروف پارتی مانند سورن، کارن و اسپهبدان هم عضویت داشتند.
مهستان یا مُغستان؟
مجلس مهستان در آثار برخی مورخان غیرایرانی، «مُغستان» نیز نامیده شده است. حسین پیرنیا از مورخان برجسته کشورمان ملقب به موتمن‌الملک در کتاب «تاریخ ایران باستان» اظهار داشته از آنجایی که این مجلس تنها با حضور مغ‌ها برگزار نمی‌شده، اطلاق واژه مغستان به آن صحیح نیست.
تاسی‌توس، سناتور و مورخ روم باستان که به عنوان سفیر در برخی کشورها فعالیت می‌کرده، در نوشته‌هایش به نقش مجلس مهستان در تصمیمات حکومتی اشکانیان و اهمیت این مجلس نیز پرداخته است.
اختیارات نامحدود
ژوستن، دیگر مورخ نامدار رومی، حدود اختیارات مجلس مهستان را نامعقول ارزیابی کرده است. وی یکی از دلایل تضعیف و نهایتاً فروپاشی اشکانیان را اختیارات نامحدود این مجلس و تندروی‌های اشراف و نجبا دانسته است.
پادشاه در انتخاب اعضای مجلس بزرگان، تنها حق نظارت داشته و نتیجه انتخابات و صحت آن را تایید می‌کرده و اعیان، اشراف و نجبا بوده اند که اعضای این مجلس را انتخاب می‌کرده اند. این ترتیب و شیوه اداره، نزدیک به ۵ قرن در حکومت اشکانیان بر مجلس مهستان حکمفرما بود و اعضای آن همچنان از بزرگان و اشراف پارتی انتخاب می‌شد.
مشروعیت بخشی برای مداخله
در مجلس شاهزدگان نیز اعضای خاندان سلطنتی عضویت داشتند. مجلس مهستان از ترکیب مجلس شاهزادگان و بزرگان به وجود می‌آمد که مشروعیت لازم را برای مداخله اشراف در امور مهم سلطنتی فراهم می‌کرد. از آنجا که این مجلس در انتخاب شاهان اشکانی دخالت داشت اعیان، اشراف و خاندان‌های ممتاز همواره مورد احترام و توجه ویژه پادشاهان اشکانی بودند.
این مجلس به دلیل اهمیت و حدود اختیاراتی که داشت، در اوایل حکومت ساسانیان هم با نام «مگوستان» نیز باقی مانده بود اما از آنجا که نوع حکومت ساسانیان نسبت به اشکانیان مذهبی‌تر بود، روحانیان(مغان) بیشتری در آن حضور داشتند.
تاریخی‌ترین تصمیم مهستان
اکثر مورخان ایرانی و غیر ایرانی از تاثیر بی‌چون و چرای مجلس مهستان بر تصمیمات حکومتی اشکانیان نوشته‌اند؛ در این حال، مورخان رومی هم این مجلس را با سنای روم مقایسه کرده‌اند.
با استناد به منابع تاریخی، در زمان هایی که مجلس مهستان از پادشاه و یا کلیت حکومت حمایت می‌کرد، امکان مداخله و سوءاستفاده دشمنان اشکانیان به حداقل می‌رسیده است. یکی از تاریخی‌ترین تصمیمات مهستان، برکناری مهرداد سوم از سلطنت به دلیل آنچه بی‌رحمی و اعمال خشونت و انتخاب اُرد(برادرش) برای جانشینی وی در منابع تاریخی ذکر شده، است.
