تاریخچه و وضعیت زلزله در تهران

براساس احتمالات ناشی از تحقیقات علمی زمین شناسی احتمال قریب به یقین روزی تهران با زلزله شدیدی روبرو خواهد شد. زلزله ای که ممکن است تهران را به مخروبه ای تبدیل شود.

به گزارش ایلنا، اینکه این زلزله مهیب چه روزی در تهران به وقوع می پیوندد، مشخص نیست اما بنابرگفته زلزله‌شناسان به دلیل وجود گسل‌های مختلف در صورت وقوع چنین زلزله ای حجم تخریب ساختمان ها و میزان کشته شدگان بسیار زیاد خواهد بود.

نخستین زلزله تهران

شاید روزی که آقا محمد قاجار تهران را به عنوان پایتخت انتخاب کرد هرگز به این روز فکر نمی کرد که تهران چنین جایگاهی در کشور به دست بیاورد و از جمعیتی با ۱۵٬۰۰۰ نفری در سال ۱۱۶۴ به جمعیت ۱۲٬۲۲۳٬۵۹۸ نفری در حال حاضر برسد.

بنابر شواهد تاریخی تخمین زده شده، نخستین زلزله تهران حدود ۴هزار سال پیش از میلاد مسیح در شهر ری اتفاق افتاده و حدود یک هزار سال پیش و همچنین بعد از آن در حدود سال ۷۰۰ تا۸۰۰ میلادی نیز چند زلزله تاریخی در تهران رخ داد اما شهر دوباره از نو ساخته شد.

آخرین زلزله تهران

آخرین زلزله مهیب تهران در اثر حرکت گسل مشا و با بزرگی ۷.۱ ریشتر مربوط به ۱۷۴ سال پیش است. در این فاصله در سال‌های ۱۳۰۹،۱۳۲۶، ۱۳۳۴،۱۳۶۲ چند زمین‌لرزه در تهران احساس شده که تنها از نظر ارتباط با گسل مشا اهمیت دارد.

بر اثر این زلزله مناطق شمیرانات و دماوند تقریبا به طور کامل ویران شد و حدود ۷۰ روستا در شرق جاجرود از بین رفتند. در پایتخت حتی یک خانه از آسیب در امان نماند. بخشی از کاخ و بازار فروریخت و ساختمان سفارت بریتانیا به‌سختی آسیب دید.

اگر چه در این زمان آمار صحیحی از جمعیت آن دوره شهر وجود ندارد، اما براساس برخی گزارش‌ها در پهنه شمیرانات ۴۵‌هزار نفر کشته شدند. شاید در تاریخ حیات تهران، این بزرگترین زلزله‌ای باشد که در دوران حکومت شاه قاجار یعنی فتحعلی شاه به وقوع پیوست.

لرزه‌های تهران

۱۲۲ خورشیدی شرق شهر ری با بزرگی ۲/۷ ریشتر

۲۳۴ خورشیدی شهر ری با بزرگی ۱/۷ ریشتر

۳۳۷ خورشیدی ری - طالقان - شمیران ۷/۷ ریشتر

۵۵۶ خورشیدی ری - کرج - قزوین ۲/۷ ریشتر

۱۰۴۴ خورشیدی زلزله دماوند با ۵/۶ ریشتر

۱۲۰۹ خورشیدی دماوند - شمیرن با بزرگی ۱/۷ ریشتر

۱۳۴۱ خورشیدی بوئین زهرا با ۲/۷ ریشتر

۱۳۵۲ خورشیدی ورامین و ایوانکی با بزرگی ۵ ریشتر

۱۳۶۹رودبار و منجیل با ۴/۷ ریشتر لرزید

۱۳۷۶ ورامین، ۷/۴ ریشتر

۱۳۸۳ فیروز آباد، ۳/۶ ریشتر

خطر تأسیسات مهم

داده‌ها نشان می‌دهد که در منطقه تهران حدود هر ۱۵۸ سال یک لرزه اتفاق می‌افتد. آنچه مسلم است این است که تهران آمادگی چندانی برای مقابله با این پدیده مخرب طبیعی ندارد.

خطر زلزله تأسیسات مهمی همچون بیمارستان‌ها، مدرسه‌ها، پادگان‌ها، ادارات دولتی، هلال احمر و مراکز آتش‌نشانی را هم در معرض خطر قرار می‌دهد و پس از زلزله، آب و برق و گاز شهر قطع خواهد شد و به سبب ویرانی ساختمان‌ها، راه‌ها بسته می‌شود و اثرات فاجعه را بیشتر می‌کند.

از آنجایی که وضعیت ساختمان‌ها در تهران مطلوب نیست. بخش‌های مرکزی تهران و محلات قدیمی شهر و اطراف آن مانند تجریش، قلهک و جنوب شهر ساختمان‌هایی با طول عمر بیش از ۳۰ سال وجود دارد که با مصالح نامرغوب و ملات ضعیف ساخته شده‌اند و نمی‌توانند در برابر زلزله‌ای با بزرگی متوسط مقاومت کنند.

متأسفانه حدود ۷ سال پیش تلاشی در زمینه دیرینه زمین‌شناسی روی گسل شمال تهران انجام شد که جواب نداد چون نیاز به بررسی رسوبات جوان هولوسن داشت. یعنی رسوبات از ۱۲ هزار سال پیش تاکنون در این منطقه یافت نشده است.

در دامنه‌های شمالی لواسانات نقطه‌ای پیدا نشده که هم بریدگی باشد و هم هولوسن رویش مشاهده شود. کاری که چندین سال پیش صورت گرفت، این بود که آمدند و منطقه تهران را در نظر گرفته و با یک کار آماری، به نتیجه رسیدند که دوره بازگشت زلزله با بزرگی مثلاٌ ۵/۶ ریشتر یا بیشتر باید چنین چیزی باشد.

نتیجه گرفته اند که با توجه به این حجم لرزه‌خیزی در این منطقه، دوره بازگشتی ۱۵۸ ساله خواهیم داشت ولی ما اکنون در مورد تمام گسل‌ها به طور مجزا اطلاعات داریم و فقط در مورد مدل لرزه زمین‌ساختی صحبت می‌شود.

در مطالعه‌ای که با همکاری فرانسوی‌ها و دانشگاه استراسبورگ صورت گرفته است، نقطه نقشه برداری ایستگاه آبعلی با نقطه چشمه شور واقع در جاده ساوه با برداشت های دقیق گراویمتری سنجیده شد. جمع‌بندی این مطالعات این بود که فاصله این دو نقطه، سالی ۱ سانتیمتر بالا می‌رود.

این رقم در علم زمین شناسی بسیار بزرگ است؛ البته این مجموع برآیند چندین گسل است که چنین حرکتی را سبب می‌شود ولی در مجموع در سال در منطقه جنوب البرز ۱ سانتیمتر میزان بالا آمدن داریم.

کارشناسان می‌گویند در اثر زلزله مخرب تهران، بیش از یک میلیون ساختمان تخریب و آسیب خواهد دید و قریب به ۵/۱ میلیون کشته در اثر این زلزله بر جای می ماند.

بسیاری راهکار کاهش خطرات ناشی از زلزله در تهران را تغییر پایتخت عنوان کرده‌اند اما از آنجایی که انتقال پایتخت به شهری دیگر در حال حاضر از نظر مالی به صرفه نیست پیشنهاد خروج دانشگاه‌ها، تجهیزات و مراکز مهم صنعتی از این شهر داده شد.

از دیگر سو، بسیاری از کارشناسان مهمترین اقدامات کوتاه‌مدت برای پیشگیری در صورت بروز زلزله در تهران را امن کردن ساختمان‌های مهم دولتی، بیمارستان‌ها، آتش‌نشانی‌ها و مراکز امداد رسانی عنوان کرده اند.