تجارب بین المللی ادغام بانکی

چندی است رئیس کل بانک مرکزی بر ضرورت ادغام برخی بانک ها و سبک سازی این سیستم تاکید دارد. وی در گفتگویی اعلام کرده است:« وقتی بانک‌ها با یکدیگر ادغام می‌شوند، صرفه‌جویی قابل توجهی برای آنها به همراه خواهد داشت، چراکه قیمت‌ تمام شده و  هزینه خدمات آنها کاهش می‌یابد. از سوی دیگر برخی از هزینه‌های دیگر از جمله هزینه‌های مربوط به شعب کاهش می‌یابد چرا که وقتی دو بانک با یکدیگر ادغام می‌شوند، دیگر دلیلی برای وجود دو شعبه از آن در یک خیابان وجود ندارد. در این حالت می‌توانند یکی از شعب را تعطیل و آن را در جای دیگری توسعه دهند.»

در این میان باید توجه داشت که مساله ادغام بانک ها پیش از این در بسیاری از کشورها نیز سابقه داشته است و لذا می توان از این تجارب بهره کافی بود.

به طور کلی تجربه ادغام در اقتصادهای لیبرالی در سال های دهه 1990 رخ داده و این عمل در سیر تطوری نظام بانکی جهانی تجربه شده است. به دلیل تقویت رویکردهای لیبرلی در نظام بانکی در آمریکا و اروپا در طی دهه 1990 و پررنگ شدن رقابت پذیری بانک ها برای بقای بانک ها در نظام های بانکی، شرایط بانکداری بهبود یافت و بسیاری از موانع و محدودیت های عمدتاً قانونی که بر تعاملات فرامنطقه ای و فراایالتی وفراملی اعمال شده بود، رفع شد و ادغام های بزرگی در بانک ها اتفاق افتاد و حرکت های خوبی به سمت گسترش بانکداری بین ایالتی و بین المللی شد.

 نظام بانکداری آمریکا توانست طی این مدت سیستم بانکداری یکپارچه، نهادهای مالی بزرگ، متنوع و با سرمایه خوب و کافی را در درون خود داشته باشد که تحت نظارت یک سیستم نظارتی یکپارچه و منسجم و بدور از تأثیرات سیاسی زاید به فعالیت بپردازد. در اروپا نیز در اثر رفع موانع نظارتی و افزایش رقابت پذیری در بانک های اروپایی، ایجاد ادغام های بانکی و بروز بانک های بزرگ تر در این کشورها برای حفظ قدرت رقابتی در بازارهای بانکی اروپا رخ داد.

به عنوان مثال در جمهوری چک، تنها 4 بانک حدود 57 درصد از کل دارایی های بانکی این کشور را در اختیار داشتند. در کشور دانمارک نیز برای حفظ قدرت رقابتی، ادغام مؤسسات بانکی طی سال های 2000 تا 2010 منجر به کاهش تعداد مؤسسات (از 196 به 131) شد. طی سال های 1990 تا 1998 تعداد انواع بانک ها در ایتالیا نیز کاهش یافت – در 1990 تعداد بانک ها حدود 1154 بود در حالی که این تعداد در 1998 به 934 رسید - و تعداد بانک های خارجی افزایش داشت – از 37 بانک به 59 بانک رسید - که دلیل عمده کاهش تعداد بانک ها، حرکت آنها به سمت ادغام به دلیل ایجاد بانک هایی بزرگتر و با مزیت رقابتی بیشتر در بازار بانکی ایتالیا بود و این تغییر ساختار طی این سال ها در تمام کشورهای اتحادیه اروپا ادامه داشت.

 از مهمترین دلایل ادغام بانک ها در اروپا و امریکا از بعد از دهه 1990 میلادی می توان به: افزایش هزینه¬های دسترسی آسان به خدمات بانکی برای مشتریان، صرفه های حاصل از مقیاس، انگیزه های مالیاتی و رهایی بانک ها از مشکلات مالی، ایجاد مزیت رقابتی با ارائه طیف وسیعی از خدمات بانکی، تمایل به تنوع سازی خدمات بانکی، انواع کارایی مانند کارایی مدیریتی اشاره نمود.

نویسنده: دکتر سید محسن طباطبایی، کارشناس اقتصادی