چرایی رتبه ضعیف ایران در آزمون‌های تیمز و پرلز دانش‌آموزی/کشورهای «شرق دور» در جایگاه‌های نخست تکیه زده‌اند
بررسی نتایج آزمون های تیمز و پرلز نشان داده، کشورهایی که معلمانشان احساس ارزنده بودن و افتحار درونی دارند، پیشرفت تحصیلی دانش آموزان آن‌ها بالا‌تر است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، مطالعه بین‌المللی روندهای آموزش ریاضیات و علوم (تیمز) و مطالعه بین‌المللی پیشرفت سواد خواندن (پرلز)، از مهم‌ترین و وسیع‌ترین مطالعات تطبیقی در قلمرو ارزشیابی‌های پیشرفت تحصیلی به شمار می‌رود که تحت نظر انجمن بین‌المللی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی IEA انجام می‌شود.
ایران از سال ۱۳۷۰ شمسی برابر با ۱۹۹۱ میلادی به طور رسمی همکاری خود را با این انجمن آغاز کرد و تاکنون در ۶ مطالعه تیمز در فاصله سال‌های ۱۹۹۵، ۱۹۹۹، ۲۰۰۳، ۲۰۰۷ و ۲۰۱۱ و همچنین تیمز پیشرفته ۲۰۰۸ و نیز در مطالعه پرلز (مطالعه بین‌المللی پیشرفت سواد خواندن) در فاصله سال‌های ۲۰۰۱، ۲۰۰۶، ۲۰۱۱ شرکت کرده است.
تیمز هر چهار سال یک بار و پرلز در فاصله هر ۵ سال یکبار برای سنجش عملکرد کشور‌ها در آموزش علوم و ریاضیات و سواد خواندن تکرار می‌شود تا روند تغییرات آموزشی و میزان کاهش و افزایش عملکرد دانش‌آموزان کشورهای شرکت‌کننده در طی این سال‌ها مشخص شود.
ایران در مقایسه با کشورهای شرکت کننده در آزمون تیمز پایین‌تر از میانگین متوسط جهانی بوده است اما با این حال، رتبه و نمره ایران در مقایسه با آمار سال‌های گذشته خود در دروس علوم و سواد خواندن با پیشرفت همراه بوده، اما در درس ریاضی پسرفت داشته‌است.
به طوری که با نگاهی اجمالی به روند عملکرد دانش آموزان ایران در تیمز ۲۰۱۱ و مقایسه آن با دوره‌های قبلی تیمز (۱۹۹۵، ۱۹۹۹، ۲۰۰۳، ۲۰۰۷) و نیز پرلز ۲۰۱۱ در مقایسه با پرلز ۲۰۰۱ و ۲۰۰۶ مشاهده می‌شودکه عملکرد ایران در مطالعه تیمز به ترتیب در درس علوم چهارم ابتدایی ۷۳ نمره، ریاضیات پایه چهارم ۴۴ نمره، علوم پایه سوم راهنمایی ۱۲ نمره و در مطالعه پرلز در درس سواد خواندن ۴۴ نمره پیشرفت داشته است.
جایگاه ایران در تیمز و پرلز ۲۰۱۱
*ایران در آزمون تیمز ۲۰۱۱ در علوم پایه چهارم، در رتبه ۴۵۳ و پایین‌تر از حد متوسط جهانی قرار دارد. کره در رده نخست رتبه ۵۷۸ را به خود اختصاص داده است.
*ایران در ریاضیات پایه چهارم در رتبه ۴۳۱ و پایین‌تر از حد متوسط جهانی قرار دارد و سنگاپور در جایگاه اول رتبه ۶۰۶ را به خود اختصاص داده است.
*ایران در آزمون پرلز در سواد خواندن در سال ۲۰۱۱ در رتبه ۴۵۷ قرار دارد و هنگ کنگ نیز با رتبه ۵۷۱ در جایگاه نخست امتیازات تکیه کرده است.
*ایران در آزمون تیمز و در درس علوم پایه هشتم در رتبه ۴۷۴ و پایین‌تر از متوسط جهانی است و سنگاپور با رتبه ۵۹۰ در رده اول قرار دارد.
*ایران در ریاضیات پایه هشتم در رتبه ۴۱۵ و باز هم پایین‌تر از حد متوسط جهانی است و کره با رتبه ۶۱۳ در جایگاه نخست قرار دارد.
نتایج حاصل از این آزمون برای برخی از کشور‌ها به قدری اهمیت دارد که حتی ممکن است؛ به عزل وزیر آموزش و پرورش نیز بیانجامد؛ به طوری که در تیمز ۹۵ وزیر آموزش و پرورش کشور نروژ به علت کسب رتبه پایین در این آزمون‌ها مورد سوال قرار گرفت.
همچنین آمار‌ها حاکی از آن است که ۵ کشور بر‌تر در آزمون‌های تیمز و پرلز در سال‌های اخیر مربوط به کشورهای شرق دور از جمله ِژاپن، کره، چین تایپه و هنگ کنگ بوده است.
چرایی رتبه ضعیف ایران در آزمون‌های بین المللی تیمز و پرلز
به منظور تحلیل چرایی رتبه ضعیف ایران در آزمون‌های بین المللی دانش‌آموزی تیمز و پرلز با عبدالعظیم کریمی مدیر ملی مطالعات بین المللی تیمز و پرلز ایران گفت‌و‌گو کردیم.
وی در توضیح این دو آزمون گفت: ما از سال ۱۹۹۵ میلادی در تیمزTIMSS و از سال ۲۰۰۱ در پرلز PIRLSشرکت کرده‌ایم. آزمون تیمز روند آموزش ریاضی و علوم در دو پایه چهارم و هشتم را می‌سنجد و آزمون پرلز، پیشرفت سواد خواندن) ادبی و معلوماتی (دانش آموزان را در پایه چهارم ارزیابی می‌کند.
وی با اشاره به اینکه در این دو مطالعه حدود ۶۰ کشور دنیا شرکت کرده‌اند، گفت: بررسی روند عملکرد دانش‌آموزان ایران در تیمز و پرلز ۲۰۱۱ و مقایسهٔ آن با دوره‌های قبلی نشان می‌دهد که عملکرد دانش‌آموزان ایران در تیمز به ترتیب در درس علوم پایه چهارم (۷۳ نمره)، ریاضیات پایه چهارم (۴۴ نمره) علوم پایه سوم راهنمایی (۱۲ نمره) و در پرلز۲۰۱۱ در درس سواد خواندن (۴۴ نمره) پیشرفت داشته است. اما روند ریاضیات دانش آموزان ایران بویژه در دوره راهنمایی از وضع خوبی برخوردار نیست.
پیشرفت داشته ایم اما در مقایسه با خودمان!
مدیر ملی مرکز مطالعات بین المللی تیمز و پرلز وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: ما به لحاظ روند پیشرفت در مقایسه با گذشته خودمان پیشرفت خوبی داشته‌ایم. اما در کل عملکرد دانش آموزان ایران در هرسه درس (علوم و ریاضیات و سواد خواندن) نسبت به میانگین یا متوسط عملکرد کشورهای شرکت کننده همواره پایین‌تر از میانگین بین المللی بوده‌ایم.
تیمز و پرلز 400 متغیر را بررسی می کند؛ از خانه و مدرسه تا جامعه و نظام
وی در ادامه خاطرنشان کرد: این مطالعه صرفا یک آزمون تحصیلی نیست بلکه کل سیستم آموزشی را در ابعاد مختلف (برنامه‌های درسی سیاستگذاری، روش‌ها، اهداف و حتی بافت اجتماع، نوع ساختار خانواده) می‌سنجد که در مجموع بیش از ۴۰۰ عامل یا متغیر مرتبط با پیشرفت تحصیلی را از خانه و مدرسه تا جامعه و نظام آموزشی را بررسی می‌کند.
کریمی اضافه کرد: به طور مثال در کنار این آزمون‌ها پرسشنامههای پییشینه کاوی (شامل پرسشنامههای معلم، دانش آموز، والدین و مدرسه) نیز وجود دارد که به طور مثال از آن‌ها سوال می‌شود، آیا دانش آموزان از شبکه‌های اجتماعی و اینترنت برخوردارند و آیا مثلا میز مطالعه و تحریر دارند، آیا پدر و مادر او شاغل هستند؛ مدرسه به لحاط فضای آموزشی و به لحاظ نگرش‌ها چگونه است؟ بنابراین یک مطالعه همه جانبه برای بررسی عوامل بیرونی و درونی نظام آموزشی کشور است.
وی افزود: هرکدام از این آزمون‌ها در دو مرحله زمانی اجرا می‌شود؛ یک مرحله مقدماتی است که پس از اجرا، درجه دشواری و شاخص‌های روانسجنی سوالات سنجیده می‌شود، تا بعد از پالایش در مرحله اصلی و نهایی شدن به اجرا درآید.
مرحله اصلی پرلز ۲۰۱۶ در اردیبهشت ۹۵ اجرا می‌شود
وی با اشاره به اینکه مرحله مقدماتی پرلز۲۰۱۶ در اسفند ۹۳ برگزار شد، اظهار داشت: مرحله اصلی تیمز ۲۰۱۵ در فاصله اواخر فرودین ماه تا اواسط اردیبهشت ماه سال جاری برگزار و مرحله اصلی پرل ز۲۰۱۶ در اردیبهشت ۹۵ اجرا می‌شود.
کریمی عنوان کرد: انجمن بین المللی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی که دبیرخانه اجرایی آن در آمستردام هلند و مرکز علمی آن در بوستون کالج آمریکا و مرکز داده‌پردازی آن در هامبورگ آلمان قرار دارد، این مطالعات را هدایت و پشتیبانی می‌کنند. در ضمن امسال برای تیمز، یک تیمز سطح پایین تری به نام تیمز نومرسی یا «سواد پایه» و یک پرلز ساده‌تر به عنوان پرلز لیترسی یا «سواد ادبی» ساده‌تر تهیه کرد ه‌اند که مخصوص کشورهایی است که عملکردشان ضعیف‌تر بوده است و این آزمون می‌تواند راهنمایی برای تشخیص مشکلات آموزشی آن‌ها باشد.
تحلیل نتایج آزمون تیمز و پرلز
وی درباره تحلیل نتایج این آزمون و چرایی پایین بودن رتبه ایران در میان سایر کشور‌ها، گفت: بعد از انجام آزمون ما به انجام پژوهش‌های تشخیصی و تحلیل ثانوی داده‌های بدست آمده می‌پردازیم تا ببینیم مشکل کجاست و چه کشورهایی موفق بودند و چه عواملی در موفقیت آن‌ها تاثیر داشته است. به طور مثال چرا کشورهای شرق دور مثل کره، سنگاپور،، ژاپن، هنگ کنگ و تایوان همواره رتبه‌های نخست جدول را تصاحب می‌کنند (بویژه درتیمز) بعد از این پنج کشور با فاصله زیادی کشوهای غربی از (جمله آمریکا و کشورهای اروپایی) قرار دارند. سوال این است که کدام عامل آموزشی، فرهنگی و حتی نژادی در این پیشرفت موثر است؟ چگونه می‌توان از تجربیات موفق کشور‌ها به شرط رعایت شرایط فرهنگی و اجتماعی و بومی و ملی بهره برداری کرد؟
دانش آموزان ما در تحلیل و استنباط مشکل دارند
مدیر ملی مرکز مطالعات تیمز و پرلز وزارت آموزش و پرورش اضافه کرد: در بعد عوامل روان‌شناختی و فردی تحقیقات ما نشان داده، دانش آموزانی که اعتماد به نفس بالایی دارند پیشرفت تحصیلی آن‌ها بالا‌تر ست. اما متاسفانه دانش آموزان ما اعتماد به نفس لازم را در پاسخگویی به سوالاتی که با استنباط و تحلیل و تلفیق همراه است، ندارند و بیشتر به مطالب حفظی و اطلاعات حاصل از متن تکیه می‌کنند و نمی‌توانند فرا‌تر از متن نظرات و ایده‌های خود را مطرح کنند لذا از خودشان خلاقیت و ابتکار ندارند و بیشتر براساس معلومات و محفوظات از پیش آموخته جواب می‌دهند.
وی ادامه داد: عامل موثر بعدی در نتایج این آزمون، که ریشه جامعه‌شناختی نیز دارد، نگرش مثبت در دانش آموزان است که منجر به پیشرفت درسی آن‌ها می‌شود. بچه‌هایی که نسبت به ریاضی و علوم نگرش مثبت دارند، پیشرفت آن‌ها بالا‌تر است. (به استثنای برخی کشور‌ها از جمله ژاپن که این ارتباط به طرز شگفت آوری معکوس است!
تاثیر "رضایتمندی شغلی معلمان و جو مدرسه" در پیشرفت تحصیلی
کریمی بیان کرد: عامل بعدی، رضایتمندی شغلی معلمان و احساس ارزنده بودن آن‌ها در کارخود می‌باشد. یعنی معلمانی که به شغل خود افتخار می‌کند (نه اینکه به ناچار معلم شده باشند)، نقش مهمی در موفقیت نظام آموزشی دارند. کشورهایی که معلمانشان احساس ارزنده بودن و افتحار درونی دارند، پیشرفت تحصیلی دانش آموزان آن‌ها بالا‌تر است (مثل سنگاپور و کره جنوبی).
مدیر ملی مرکز مطالعات تیمز و پرلز وزارت آموزش و پرورش در پایان گفت: عامل دیگر، موضوع جو مدرسه و فضای عاطفی است یعنی در مدارسی که جو گرم و مناسبات انسانی و صمیمانه و امن دارند و پیوند بین کادر مدرسه و دانش آموزان دوستانه و منسجم است، دانش آموزان از انگیزه، تعامل و هم افزایی بیشتری بر خوردار هستند اما در مقابل در مدارسی که جو خشک و مناسبات اداری اداری حاکم است، پیشرفت دانش آموزان در سطح پایین تری قرار دارد.